تعیین بهترین روش همگن بندی سلسله مراتبی برای تحلیل منطقه ای شاخص جریان پایه در حوزه های آبخیز استان کرمان

فقدان پوشش کامل داده های هیدرولوژی، هیدرولوژیست ها را مجبور به استفاده از روش همگن بندی در تحلیل منطقه ای می کند. در این پژوهش، به منظور انتخاب بهترین روش خوشه بندی سلسله مراتبی در گروه بندی حوضه ها، با استفاده از داده های جریان روزانه رودخانه، جریان پایه و شاخص آن از روش فیلتر رقومی برگشتی دو پارامتره در 43 ایستگاه آب سنجی مربوط به حوضه های درجه چهار استان کرمان، استخراج شد. پارامترهای هیدرولوژیکی و اقلیمی، محاسبه و عوامل فیزیوگرافی در محیط رقومی استخراج شد. با استفاده از روش آزمون تحلیل عاملی از بین 14 پارامتر موثر در شاخص جریان پایه، شش عامل ثابت افت منحنی هیدروگراف، بارش متوسط سالانه، تبخیر و تعرق واقعی، نفوذ پذیری، توپوگرافی (شیب و ارتفاع) و شماره منحنی، به عنوان عوامل مستقل انتخاب شدند. همگن بندی حوضه ها با استفاده از عوامل مستقل انتخابی به روش های مختلف سلسله مراتبی شامل: نزدیک ترین همسایه، دورترین همسایه، فاصله از مرکز ثقل و روش وارد، انجام شد. سپس روابط منطقه ای به روش رگرسیون خطی، در سطوح معنی داری کمتر از یک درصد برای گروه های همگن تمام روش ها به دست آمد. ارزیابی صحت و کارایی مدل های برآوردی، به روش های آزمون استقلال خطاها، نرمال بودن توزیع خطاها و هم خطی انجام شد. سپس دقت مدل های استخراج شده با استفاده از ایستگاه های شاهد محاسبه و با یکدیگر مقایسه شد. نتایج نشان داد که دقت مدل های استخراج شده در حوضه های همگن انتخاب شده به روش "فاصله از مرکز ثقل" به دلیل حداقل خطای برآورد نسبی به میزان 27/137% برای منطقه یک و 36/89% برای منطقه همگن دو، حداقل خطای برآورد استاندارد و ضریب همبستگی بالا، به عنوان بهترین روش همگن بندی سلسله مراتبی برای برآورد منطقه ای شاخص جریان پایه در منطقه پژوهش تشخیص داده شد.