معیارهای ماژور و مینور تشخیصی سوءمزاجات کبد در طب سنتی ایران: یک مطالعه کیفی

سوءمزاج کبد یکی از مفاهیم اصلی و پایه در طب سنتی ایران است. باوجوداین، میزان اهمیت هر یک از معیارهای تشخیصی این بیماری و روش ارزیابی آن ها به روشنی مشخص نیست. هدف از این مطالعه تعیین معیارهای تشخیصی ماژور و مینور سوءمزاجات کبد در طب سنتی ایران است. این پژوهش، یک مطالعه کیفی بر اساس مدل هیبرید یا ترکیبی از مطالعات نظری و تجربی است. در مرحله نظری، پس از بررسی 11 کتاب از متون اصلی طب سنتی ایران، پایگاه های علمی معتبر با کلیدواژه های «کبد» و «مزاج» به زبان فارسی و انگلیسی جست وجو شد. سپس در مرحله تجربی، برای بررسی تجربه متخصصان طب سنتی در تشخیص سوءمزاجات کبد، با 16 متخصص طب سنتی مصاحبه نیمه ساختاریافته چهره به چهره انجام شد. داده ها به روش تحلیل محتوای قراردادی تحلیل شد. سپس ,vd an , آوریآا میزان اهمیت و اولویت تشخیصی هر یک از علائم، به روش بحث گروهی با حضور 10 تا 12 نفر از اساتید ارزیابی شد.  در این مطالعه 6 معیار ماژور و 6 معیار مینور برای سوءمزاج گرم و سرد کبد و 8 معیار ماژور و 10 معیار مینور برای سوءمزاج تر و خشک کبد تعیین شد.  برخی شاخص های تشخیصی ازجمله نبض و ادرار که اهمیت بالایی در متون دارند، هنوز کاربردی نشده اند. شاخص های فنوتیپ، رنگ بدن، عطش و برخی علائم نظیر احساس خستگی و کسالت و تضر و انتفاع سیستمیک مهم ترین نقش را در تعیین سوءمزاج کبد دارند. انجام مطالعات بیشتر و اعتبارسنجی شاخص های مطرح شده و ابزارسازی جهت تعیین سوءمزاجات کبد توصیه می شود.