عنوان: پرستاران صدای پیشرو:«سلامت یک حق انسانی است».

پرستاران به عضو بزرگترین رکن نظام سلامت، با رویکرد جامع مراقبت تاثیر قابل توجهی بر اثربخشی سیستم نظام سلامت و نقش مهمی در ارتقای سلامت، پیشگیری از بیماری ها، درمان و مراقبت دارند (1). این امر به نفع افراد، جوامع و جمعیتها در مرکز نظام سلامت است. اهمیت نقش پرستاران در سرمایه گذاری های حوزه نظام سلامت و بهبود رشد اقتصادی جوامع غیرقابل انکار است (2). یکی از مهمترین عوامل در مسیر نیل به عدالت اجتماعی و برابری در سیستم های نظام سلامت کشورها، دسترسی آسان و مستمر جامعه به خدمات بهداشتی درمانی مورد نیازشان می باشد (3). دسترسی به استفاده به موقع از خدمات با توجه به نیاز افراد می باشد. برابری در دسترسی به خدمات سلامت به این معنا است که مردم خدمات بهداشتی مورد نیازشان را با توجه به مشکلات سلامتی شان دریافت کنند (4). منظور از دسترسی تناسب بین یکسری عوامل چون قابلیت پرداخت از نظر هزینه، دسترسی به خدمات که گاه به عنوان دسترسی فیزیکی در نظر گرفته می شود، در دسترس بودن، مقبولیت که گاه به عنوان دسترسی فرهنگی در نظر گرفته می شود و تطابق خدمات با نیازها می باشد (5). این پنج عامل در برخورداری از خدمات به شکل یک زنجیره هستند به طوری که ارتقاء و بهبود صرفا یکی از این عوامل به تنهایی نمی تواند باعث ارتقاء میزان دسترسی و برخورداری عادلانه از خدمات بهداشتی درمانی گردد (6). عدالت در دسترسی به خدمات، از طریق ایجاد یا بهبود مراکز مراقبتهای اولیه و پیشبرد پوشش همگانی سلامت می باشد. پرستاران بعنوان مراقبین بهداشتی اولیه سبب ایجاد مراقبت موثر و نتایج مثبت سلامت نظیر کاهش هزینه ها و میزان بستری در بیمارستان می شوند. پوشش همگانی سلامت دسترسی به مداخلات اصلی سلامت شامل ارتقا، پیشگیری، درمان و توانبخشی در سطحی از هزینه که افراد توان پرداخت آن را داشته باشند، (7). درواقع مراقبت جامعه محور و مبتنی بر مردم سبب ارتقای خدمات درمانی و افزایش رضایتمندی خانواده ها می گردد (8). در ایران در حال حاضر پرستاران برای خدمات بالینی تربیت می شوند، به طوریکه افراد به منظور دریافت خدمات مجبور می شوند با صرف هزینه و زمان، به طور مستقیم به سطوح دوم و سوم نظام ارائه خدمات مراجعه نمایند. همچنین عدم آگاهی از توانمندی های پرستاری باعث حضور بسیار کم پرستاران در مراکز ارائه دهنده خدمات در سطح جامعه شده و نگرش اکثر مسئولان و دست اندرکاران بر سطح دوم پیشگیری، یعنی مراقبتهای بالینی در بیمارستان ها است و مراقبت آنان در سایر سطوح پیشگیری و سایر محیط های ارائه خدمات در جامعه بسیار محدود است. پرستاران بهداشت جامعه در مقطع تحصیلات تکمیلی تربیت می گردند، اما همچنان اکثریت آنها در بیمارستان به کار بالین می پردازند.
این در حالی است که در کشورهای پیشرفته پرستار یکی از قویترین حامیان مراقبت های بهداشتی اولیه در سطح جامعه است که سبب می شود، نقش پرستاران از بیمارستان به جامعه سوق داده شود (9). علاوه بر آن در بسیاری از کشورها، نظیر امریکا، انگلیس، استرالیا، کلمبیا پرستار درمانگر نقش مهمی در تشخیص، درمان و آموزش بیماران دارند. از این پرستاران علاوه بر بیمارستان، در ویزیت منازل و گاه مناطق دورافتاده و روستایی (پرستاری مبتنی بر نیاز جامعه) استفاده می شود. حضور آنها سبب دسترسی آسان و سریع تر بیماران به خدمات بهداشتی درمانی، کاهش هزینه های پرداختی و زمان انتظار آنها و افزایش رضایت بیماران می گردد. آنها برای بیماران ارزشمند بوده و مورد اعتمادشان هستند (10). این امر سبب بهبود تصویر عمومی از پرستاران در جامعه، توسعه نقش پرستاران و هزینه اثربخش تر کردن سیستم های مراقبت بهداشتی خصوصا در مناطق دورافتاده و روستایی می گردد. در ایران پرستاران در مقطع دکتری نیز اجازه تجویز قانونی ندارند و در این زمینه چالشهایی در بسترهای آموزشی، پژوهشی، فرهنگی اجتماعی وجود دارد که نیازمند تغییرات اساسی در سیاستگذاری نظام سلامت و آموزش دانشجویان دارد (11).
با توجه به مطالب فوق به نظر می رسد نقش پرستاران در ایران در بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی درمانی کمرنگ می باشد. لذا جهت بهبود و مناسب سازی جایگاه پرستاران در این امر، موارد زیر پیشنهاد می گردد:

برآورد دقیق نیروی انسانی، تجهیزات و امکانات مراکز نسبت به تقاضای جمعیت تحت پوشش جهت دسترسی بیشتر مردم منطقه به خدمات مربوطه.
بهبود تصویر عمومی جهت اطمینان و پذیرش خدمات پرستاری از سوی جامعه از طریق تقویت باوردرونی پرستاران، افزایش حضور آنها در مجامع علمی و سازمان های مراقبتهای بهداشتی و تعامل فعال با رسانه ها جهت دستیابی به هویت حرفه ای مثبت و باور عموم برای پذیرش خدمات پرستاری.
تخصصی سازی در پرستاری و توسعه نقش پرستاران با ایجاد بستر مناسب و حل مشکلات قانونی و آموزشی جهت افزایش اختیارات قانونی پرستاران و به کار گیری پرستاران واجد شرایط، به عنوان پرستار درمانگر.
آموزش پرستاری جامعه نگر به صورت تهیه و تدوین برنامه های آموزشی دوره ای برای پرستاران بالین و فراهم سازی بستر آموزش و کار پرستاران در جامعه. همچنین آموزش دانشجویان از بدو ورود به دانشگاه یکی از راهکارهای موجود جهت تحقق این اهداف می باشد. بازنگری برنامه های درسی بر اساس مدل SPICES یکی از معتبرترین مجموعه راهبردها در سیستم آموزشی مدرن می باشد که جامعه محوری یکی از ابعاد اصلی آن است.