نگرشی نو بر مصلحت در فروش و پیوند اعضای بدن انسان از دیدگاه منابع اسلامی

از مسایل نوپدید دانش پزشکی مساله پیوند اعضا است. یکی از اقسام مهم پیوند عضو، پیوند از انسان زنده به دیگری است. هدف این مطالعه بررسی مصلحت و مشروعیت جواز معامله اعضای بدن و پیوند عضو از دیدگاه قرآن و احادیث بود.

 بی گمان هیچ فقیهی پیوند عضو در صورتی که دهنده عضو را در معرض هلاکت قرار دهد جایز نمی شمارد، هرچند دهنده عضو راضی بوده و برای حفظ حیات شخص گیرنده عضو نیز ضروری باشد. در غیر این مورد، بسیاری از فقها یا براساس دلایل لفظی و حکم اولی یا از باب قاعده تزاحم و از باب حکم ثانوی پیوند را جایز شمرده اند. در فرض جواز، در اینکه می توان برای انتقال عضو از قالب بیع استفاده کرد فقها اختلاف نظر دارند، ولی با توجه به فتاوی معتبری که بیع میته را جایز می شمارد، می توان از منظر حقوقی نیز حکم به درستی بیع اعضا و تملیک آن به غیر داد، زیرا عرف برای عضو مقطوع مالیت قایل است و به لحاظ شرعی و عرفی نیز در اعتبار مالکیت انسان نسبت به اعضای خود اشکال غیرقابل رفعی وجود ندارد. بر فرض که در مالیت عضو یا مالکیت انسان نسبت به عضو مقطوع تردید شود، انتقال حق اولویت یا حق اختصاص که در قالب صلح یا ماده 10 ق.م صورت می گیرد، می تواند کارگشا باشد. اباحه مجانی یا معوض نیز قالب دیگری است که فارغ از مساله انتقال مالکیت یا حق اختصاص، انتفاع از عضو متعلق به دیگری و احیانا دریافت مبلغی در قبال آن را موجه و مباح می سازد.