نقش تغییرات سامانه های بزرگ مقیاس جوی در تکوین آب و هوای پلیئستوسن پسین و هولوسن در زاگرس

کوهستان زاگرس، به منزله بخشی از هلال حاصلخیز که میزبان تمدن‏های دیرینه بوده است، گذشته تاریخی شکوهمندی دارد. با توجه به این مهم، پی بردن به شرایط آب‏و‏هوایی‏ای که این تمدن‏ها در آن می‏زیسته‏اند از اهمیت فراوان برخوردار است. در این پژوهش با به کار بردن روش‏های پذیرفتاری مغناطیسی و جرم‏کاهی گرمایشی بر مغزه رسوبی تالاب هشیلان کرمانشاه، داده‏هایی با کیفیت زمانی بالا برای بازه زمانی 000/22 تا 200/2 سال پیش تولید شد. نتایج نشان داد در پلیئستوسن پسین، به دلیل شرایط آب‏و‏هوایی سرد و خشک، میزان تبخیر به شدت کاهش یافته و تالاب هشیلان تا 400/15 سال پیش حالت دریاچه‏ای داشته است و پس از آن، با افزایش گرما، به تالاب تبدیل شده است. نتایج این پژوهش رابطه متضاد آب‏و‏هوایی بین زاگرس و منطقه آب‏و‏هوایی موسمی تابستانه هندوستان، به ویژه در هولوسن پیشین، را آشکار کرد. افزایش خورتابی تابستانه نیم کره شمالی در هولوسن پیشین، که مهم ترین واداشت آب‏و‏هوایی است، از یک سو سبب تقویت موسمی‏ها و مرطوب شدن مناطق تحت نفوذ آن ها شده و از سوی دیگر با تقویت مراکز پرفشار جنب‏حاره‏ای و استقرار طولانی‏تر این مراکز بر زاگرس سبب خشکی آب‏و‏هوای آن شده است. بر اثر کاهش تدریجی میزان خورتابی از هولوسن پیشین به هولوسن میانی، موسمی‏ها تضعیف و به سمت عرض‏های جغرافیایی جنوبی‏تر جابه جا شده‏اند. این وضعیت سبب تضعیف و جابه جایی جنوب‏سوی پرفشارهای جنب‏حاره‏ای شده که نفوذ بیشتر بادهای غربی باران‏زا به زاگرس و مرطوب شدن آب‏و‏هوای آن از حدود 000/6 سال پیش را در پی داشته است.