بررسی ارتباط برخی ویژگی های فیزیولوژیک و بیوشیمیایی در ژنوتیپ های سورگوم دانه ای با عملکرد و اجزای آن در شرایط تنش آبی

مقاومت گیاهان به تنش خشکی به علت پیچیده بودن اثرات متقابل بین عوامل تنش و نیز تنوع پدیده های فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و مولکولی موثر بر رشد و نمو گیاه بسیار پیچیده است. به منظور بررسی اثر تنش آبی بر عملکرد، اجزای عملکرد، ویژگی های فیزیولوژیک، مورفولوژیک و بیوشیمیایی در ژنوتیپ های سورگوم دانه ای، آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار، در دو سال زراعی 1393 و 1394 در مزرعه مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان جنوبی اجرا شد. تیمارهای تنش شامل آبیاری معمول، قطع آبیاری در مرحله رشد رویشی (رویت آخرین برگ به صورت لوله ای) به عنوان تنش شدید و قطع آبیاری در مرحله رشد زایشی (50 درصد بوته ها در مرحله گلدهی) یا تنش ملایم به عنوان عامل اصلی و 10 ژنوتیپ سورگوم دانه ای شامل KGS29، MGS2، KGS33، سپیده، KGFS27، MGS5، KGFS5، KGFS17، KGFS13 وKGFS30 به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که تنش آبی شدید و پس ازآن تنش ملایم به طور معنی داری عملکرد دانه، وزن هزار دانه و تعداد دانه در پانیکول را کاهش داد. برهمکنش تنش آبی و ژنوتیپ نشان می دهد که ازنظر عملکرد دانه ژنوتیپ KGFS13 در شرایط تنش ملایم و آبیاری نرمال به همراه KGFS17 در شرایط آبیاری نرمال بیشترین و ژنوتیپ KGFS5 در شرایط تنش آبی شدید کمترین عملکرد دانه را دارا بود. نتایج حاصل از همبستگی های بین صفات موردبررسی نشان داد که در شرایط نرمال (بدون تنش) صفات ارتفاع بوته، تعداد دانه در پانیکول، درصد قند ساقه، محتوای پرولین آزاد، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت می توانند در جهت بهبود عملکرد دانه به کار روند. در شرایط تنش آبی، درصد قند ساقه، ارتفاع بوته، دمای کانوپی، محتوای پرولین آزاد برگ بیشترین همبستگی را با عملکرد و اجزای آن داشتند. به طورکلی توجه به جنبه های دیگر از مقاومت به خشکی مانند شاخص های فیزیولوژیکی (هدایت روزنه، محتوای نسبی آب، دمای کانوپی) بسیار مهم است.