اجماع در برزخ رد و تایید محقق اردبیلی

اجماع یکی از چالشی ترین ادله فقهی نزد علمای شیعه است و هریک از فقهای بزرگ، موضع خاصی در قبال آن در پیش گرفته است. از جمله فقی هان نامداری که به فراوانی استفاده از اجماع در استنادات فقهی خویش معروف شده، محقق اردبیلی (م 993 ق) است. با مطالعه فقه ایشان آشکار می گردد که در حوزه استنادات فقهی، فقط اجماع مدرکی را دارای حجیت دانسته است. البته استدلال هایی نیز وجود دارد که نشانگر تفاوت میان استنادات فقهی و مبانی نظری ایشان در خصوص اجماع است؛ بدین نحو که در استنادات فقهی، همه اجماعات منقول مدرکی را حجت دانسته اما در مبنای نظری، تحصیل اجماع را تنها در زمان حضور و زمان های نزدیک به آن ممکن دانسته است.