نقاشی «عصر عاشورا» زنانگی، و تحول فرهنگی در ادراک مذهبی در ایران معاصر

نقاشی "عصر عاشورا"ی فرشچیان یکی از مهمترین و معروفترین نقاشی های دوران مدرن در ایران در زمینه شمایل نگاری مذهبی است. این نقاشی/مینیاتور در دهه 50 شمسی کشیده می شود، اما دقیقا دو دهه بعد زمینه های عمومیت یافتن و شهرت آن فراهم میشود. در این مقاله تلاش شده به زمینه های اجتماعی و فرهنگی و همچنین ویژگی های درونی این مینیاتور که سبب تعویق دو دهه ای در شهرت این نقاشی و شهرت فراگیر در بسیاری از فرهنگ های شیعی در دهه 70 شمسی شد، پرداخته شود. لذا تلاش شده با روش های مردمنگارانه و همچنین مطالعات اسنادی به زمینه های فراگیر شدن این مینیاتور با تاکید بر مولفه زنانگی در آن پرداخته شود.  در این نقاشی از لحاظ محتوایی، دال برتر و محوری آن،  حضور یک زن، البته در غیاب مرد اصلی در واقعه عاشور  است. محوریت یافتن یک زن در شمایل نگاری شیعی، یک امر بدیع و مدرن است که در تجربه های مدرن ذهن و زبان نقاشی استادفرشچیان و همچنین جامعه ایران در دهه های اخیر میتوان سراغ آن را گرفت. به همین سبب این نقاشی و تاریخ فرهنگی آن در دهه های اخیر به خوبی گویای تاریخ فرهنگی شیعیان و محوریت یافتن الگوهای جدید بویژه الگوهای زنانه در روایتهای دینی است.