تحلیل خطبه 221 نهج البلاغه بر مبنای مولفه های آشنایی زدایی معنایی و ساختاری

آشنایی زدایی که از دستاوردهای مکتب فرمالیسم روس است، شامل تمامی شگردها و فنونی است که نویسنده با بهره گیری آگاهانه از آن ها، کلام را از شیوه معمول خارج ساخته و مفاهیم موردنظرش را با زبانی ناآشنا ارائه می دهد تا با انحراف از زبان معیار و به تاخیر انداختن مخاطب در دریافت معنای متن، کلام خویش را برجسته نماید و سبب لذت ادبی مخاطب شود. خطبه 221 نهج البلاغه از جمله خطبه های مهم و تاثیرگذاری است که امیرمومنان با بهره گیری از زبان ادبی و با تصرف در ترکیب و ساختار جملات آن، دست به آشنایی زدایی زده است. لذا تحلیل و بررسی خطبه مذکور بر این مبنا حائز اهمیت است و می تواند زوایای نهفته هنری و برجستگی های آن را فرادید مخاطب قرار دهد. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی و با الهام از مولفه های آشنایی زدایی معنایی و ساختاری به واکاوی خطبه یادشده پرداخته است و به این نتایج دست یافت که امام(ع) در حوزه معنایی و در محور جانشینی با به کارگیری استعاره و کنایه و در محور همنشینی با استفاده از مجاز و تشبیه و در حوزه ساختاری با استفاده از شگردهایی چون؛ تقدیم وتاخیر، التفات و حذف، بافت روایی خطبه را فراتر از متون عادی قرار داده و مفاهیم موردنظرش را به زیباترین صورت ممکن به تصویر کشیده است. در واقع امام(ع) با گریز از مولفه های شناخته شده معنایی و نحوی و با به تاخیر انداختن مفاهیم موجود در خطبه سبب آشنایی زدایی و به تبع آن برجستگی خطبه  شده و توان القای مفاهیم را به اوج رسانده است.