سیمای «دیگری» در سخنان امام علی(ع)

از نظر فلاسفه، شناخت فرد به خاطر چندبعدی بودن آن، تنها از طریق مطالعه جنبه های شخصیتی وی حاصل نمی شود؛ بلکه لازم است ساحت های دیگر از جمله ارتباط با سایر انسان ها نیز لحاظ شود. اینجا بود که مفهوم «خود» و «دیگری یا دیگر بودگی» در فلسفه مطرح شد. این مفهوم به وسیله باختین از فلسفه وارد ادبیات شد. وی در ادبیات طرح مباحثی چون دیگری، گفتگو و غیره را در بازخوانی متون گذشته موث«ر می دانست. نهج البلاغه یکی از همین متن هایی است که اتفاقا گفتگو در آن نقش زیادی دارد. به بیان دیگر قسمت عمده نهج البلاغه گفتگوی امام با مردم است که در جهت پاسخ به پرسشی یا در واکنش به امری و یا غیر این ها ایراد شده است و همه این ها در جهت افق مفهومی شنونده قرار دارد. یافته های این جستار بیانگر آن است که دیگری برای امام، گروه های مختلف مردم از قبیل نزدیکان، حاکمان، منافقان، دشمنان و غیره هستند که از موضع امام در قبال هریک از آن ها «من/ خود» متعالی امام برای شنوده و خواننده مشخص می گردد. حال سوال اصلی این است که «دیگری یا دیگران» در کلام امام چگونه نمود پیدا کرده است؟ برای پاسخ به این پرسش از شیوه تحلیلی توصیفی با تکیه بر مطالعه اسنادی بهره برده و در تجزیه وتحلیل اطلاعات از روش تحلیل محتوا استفاده شده است.