بحثی درباره گویش شناسی متون فارسی- عبری دوره نخست:وجود لغات شرقی در برخی متون جنوب غربی

در برخی از متون فارسی- عبری بویژه ترجمه اسفار خمسه لندن لغاتی هست که در متونی که به حوزه غرب و جنوب غربی ایران تعلق دارد دیده نمی شود. پرسش اصلی این پژوهش این است که این لغات به کدام نقطه از ایران تعلق دارد. پس از انطباق این لغات با متونی که در حوزه های مختلف ایران نوشته شده بودد، نگارنده به این نتیجه رسید که این لغات تنها در مناطق شرقی و حوزه ماوراءالنهر و به صورت دقیقتر در گونه زبانی هروی، ماوراءالنهری و سیستانی دیده می شود و کاربرد آنها در متون فارسی- عبری جنوب غربی نکته ای است که هیچ یک از محققان به آن نپرداخته اند. حال پرسش دیگری مطرح می شود: چرا در متونی که در جنوب غربی ایران نگاشته شده است، لغاتی از حوزه شرق و شمال شرقی ایران دیده می شود؟ با توجه به کمبود مدارک تاریخی نمی توان به این پرسش جواب قاطع داد. اما می توان دلایلی برای آن فرض کرد. آنچه مسلم است از وجود این لغات می توان نتیجه گرفت که جوامع عبرانی نقاط مختلف ایران از جمله جوامع عبرانی غرب و جنوب غربی با جوامع عبرانی شرق و شمال شرقی ارتباط داشته اند. حاصل این ارتباط کاربرد لغات مشترک در دو حوزه است. البته نمی توان به قطعیت گفت که این لغات میان عبرانیان جنوب غربی رایج بوده یا صرفا به صورت وامواژه به کار می رفته است. در این مقاله برای پاسخ گفتن به این دو پرسش ابتدا گویشهای عبرانیان ایران در گذشته و امروز بررسی شده است؛ سپس لغات مشترکی که در مناطق شرقی و شمال شرقی ایران وجود دارد و در متون فارسی- عبری به کار رفته است، بررسی می شود.