فشرده‎سازی پایدار سامانه های کشاورزی در ایران برای سازگاری با تغییر اقلیم: فرصت ها و چالش‎ها

دستیابی به امنیت غذایی پایدار در ایران، که در منطقه‏ای خشک و نیمه‏خشک واقع شده است، مستلزم غلبه بر چالش‏های گوناگون مانند محدودیت منابع پایه (آب و خاک زراعی)، بهبود ایمنی و سلامت غذا، ارتقای بهره‏وری کشت‎بوم‎ها همراه با تجدید ساختار بازار و افزایش توان خرید مصرف‏کنندگان است. تغییر اقلیم از عامل های تهدیدکننده پایداری سامانه‎های کشاورزی کشور به شمار می‏رود. تجدیدنظر در کشاورزی فشرده به دلیل کاهش کمی و کیفی منابع آب، خاک و تنوع زیستی، که ناشی از عملیات کشاورزی رایج در طولانی‏مدت است، یکی از ضرورت‏های تامین پایداری کشت‏بوم‏ها در ایران می باشد. با این حال، امنیت غذایی نباید در این فرایند دچار کاستی و بی‎ثباتی شود، به همین دلیل نیاز زیادی به الگوی فشرده‎سازی پایدار احساس می‎شود که در آن امنیت غذایی و پایداری بوم‏شناختی این سامانه‎ها به شکلی یکپارچه رعایت ‎شود. فشرده‎سازی پایدار پیش‎نیاز سازگاری4 با تغییر اقلیم در ایران است، زیرا برای کاهش مصرف آب و افزایش کارایی مصرف آب، بهینه‎سازی خاک‏ورزی و مدیریت خاک و بیشینه‎سازی بهره‏وری زنجیره تولید به سازگاری نیاز است. این امر در قالب مراحل سه‏گانه 1- کاهش مصرف نهاده‎ها، 2- جایگزینی نهاده‎ها و عملیات رایج با گزینه‎های تلفیقی و پایدار، و 3- طراحی مجدد و بازآفرینی کشت‎بوم‏های تاب‎آور در برابر اقلیم محقق می‏شود. تجارب موفق فشرده سازی کشاورزی در کشورهای در حال توسعه می تواند افق امیدوارکننده ای برای پذیرش این رهیافت در ایران باشد. مستندها نشان می دهد روش ها و عملیات فشرده سازی پایدار در 57 کشور و در 37 میلیون هکتار زمین اجرا می‎شود که در برخی از این موارد، عملکرد و تولید محصول های کشاورزی تا 70%  افزایش داشته است. در مقاله حاضر فرصت‏ها و چالش‎های آن مورد بررسی قرار گرفته است.