موانع اساسی تحقق پیشگیری از جرایم سایبر

فضای سایبر به دلیل قابلیت ها و ویژگی های شگفتی ساز خود زمینه های سهولت ارتکاب جرم، فرامرزی شدن جرائم، کم شدن سن مجرمان، گستردگی خسارت و کثرت بزه دیدگان را در کنار ایجاد گمنامی فراهم کرده است؛ در این وضعیت، شناسایی موانع پیشگیری از جرائم سایبر در به کارگیری راهبردهای اثربخش، برای کنترل قابلیت های یادشده موثر خواهد بود؛ بنابراین هدف اصلی پژوهش حاضر، شناسایی اساسی ترین موانع تحقق پیشگیری از جرائم سایبری است.

پژوهش حاضر از منظر روش شناسی، با رویکرد کیفی انجام شده است. مشارکت کنندگان پژوهش شامل کلیه خبرگان و صاحب نظران حوزه پیشگیری از جرائم سایبری در قوه قضائیه و سایر سازمان ها هستند که با آن ها مصاحبه شد. نمونه گیری در این پژوهش به صورت هدفمند انجام و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه پیدا کرد. داده های به دست آمده به روش «تحلیل مضمون» تحلیل شدند. برای اطمینان از اعتبار داده های پژوهش، از نظرات اساتید صاحب نظر در حوزه پژوهش استفاده شد، ضمن این که متن مصاحبه ها به همراه کدهای به دست آمده در اختیار تعدادی از صاحب نظران قرار گرفت و پس از تایید آنان، تحلیل مصاحبه ها ادامه یافت.

بر اساس یافته های پژوهش، موانع اساسی تحقق پیشگیری از جرائم سایبر در هفت حوزه اصلی موانع اجتماعی، موانع ساختاری، موانع علمی- آموزشی، موانع فرهنگی، موانع مدیریتی، موانع حقوقی قضایی و موانع فنی قرار دارند. در این میان، بر اساس تعداد مانع قرار گرفته در هر حوزه، به ترتیب، موانع در حوزه مدیریتی شامل 27 مانع، موانع حقوقی و قضایی شامل 19 مانع، موانع فرهنگی شامل 18 مانع، موانع فنی شامل 13 مانع، موانع ساختاری شامل 9 مانع، موانع علمی- آموزشی شامل 3 مانع و موانع اجتماعی نیز شامل 3 مانع هستند.

با توجه به یافته های پژوهش برای پیشگیری از جرائم فضای سایبر، در دو سطح می توان نسبت به حذف موانع اقدام کرد: نخست، با تدابیر راهبردی و بلندمدت از طریق برنامه ریزی، سیاست گذاری و تصمیم گیری در سطح کلان کشور اقدام به رفع ریشه ای موانع کرد تا جرائم این فضا کاهش یابد. دوم، به صورت مستقیم از طریق اقدامات ایجابی یا سلبی، تدابیر زودبازده را به صورت مستقل و متمرکز سامان دهی کرد تا بتوان از گسترش جرائم در فضای سایبر پیشگیری کرد.