الگوی پارلمانی عقلانی شده؛ با نگاهی به حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران

الگوی پارلمانی، واجد مشخصه عمومی مسئولیت سیاسی دولت در برابر مجلس است. همچنین در نظام های مختلط، یعنی نظام های نیمه ریاستی- نیمه پارلمانی، هر یک از قوا ابزارهای مختلف سیاسی و قانونی نفوذ، اقتدار یا تاثیر بر یکدیگر را دارند. تاریخ حقوق اساسی در برخی کشورها نشان داده است که دولت ها در چنین الگوهایی همواره تحت نفوذ و انقیاد پارلمان هستند و گاهی پارلمان ها از ابزارهای نفوذ و اقتدار به صورت گسترده و غیرعقلایی استفاده می کنند. در حقوق اساسی برخی کشورها مانند فرانسه، آلمان و ایتالیا، ایده پارلمانتاریسم عقلانی شده در برابر این آسیب مطرح شد که تکنیک هایی را برای اجتناب از ایجاد وضعیت ناپایدار در مناسبات دولت و پارلمان پیشنهاد می کند. در این مقاله سعی شده تا این ایده در چارچوب حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران تحلیل و ارزیابی شود. فرض اساسی این مقاله بر این مبنا استوار است که در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، می توان با استفاده از تکنیک های این ایده تا حدودی معایب الگوی موجود، در روابط میان قوا را اصلاح و تعدیل کرد. در این راستا می کوشیم نخست به مفهوم ایده پارلمانتاریسم عقلانی شده بپردازیم، سپس پیش زمینه های تاریخی و تکنیک های آن را معرفی کنیم و در نهایت مبانی این ایده را در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران تحلیل و بررسی نماییم. نتیجه این است که چنین ایده ای می تواند برخی مشکلات مربوط به نظام نظارت و تعادل در روابط قوا را بهبود بخشد.