ارزیابی جوانه زنی و شاخص های رشد گیاهچه سه گونه شبدر (Trifolium spp.) تحت تنش های خشکی و شوری

کشاورزی جهان به وسیله تنش های غیر زیستی مختلفی همچون دما، خشکی و شوری تحت تاثیر قرار گرفته است که تقریبا 50 درصد عملکرد گیاهان زراعی را کاهش می دهند. در بسیاری از گیاهان علوفه ای جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه از حساس ترین مراحل رشدی آن ها به تنش های محیطی محسوب می شوند. پژوهش حاضر برای بررسی تاثیرات تنش های ایزو اسمزی خشکی و شوری بر شاخص های جوانه زنی و شاخص های رشد سه گونه شبدر ایرانی، لاکی و مصری اجرا شد.

دو آزمایش جداگانه خشکی و شوری به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل سه گونه شبدر شامل شبدر ایرانی، مصری و لاکی و سطوح مختلف پتانسیل های خشکی و شوری (صفر، 2-، 4-، 6-، 8-، 10- و 12- بار) به ترتیب ناشی از پلی اتیلن گلایکول 6000 و کلرید سدیم بود. از ظروف پتری یکبار مصرف سترون با قطر 10 سانتی متر برای این کار استفاده شد که درون هر کدام از آن ها 27 عدد بذر به روش روی کاغذ صافی کشت شدند و سپس از محلول های ایزو اسمز به میزان 5 میلی لیتر به هر کدام از آن ها اضافه شد و سپس ظروف پتری به ژرمیناتور با دمای 20 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 75 درصد قرار داده شدند. پس از پایان مدت زمان آزمایش (حدود 14 روز) شاخص های جوانه زنی آن ها شامل درصد و سرعت جوانه زنی، تعداد ریشه های جانبی، زمان تا 50 درصد جوانه زنی، نسبت طولی ریشه چه به ساقه چه و تعداد گیاهچه های غیر عادی ثبت شدند.

تمام شاخص های جوانه زنی تحت تاثیر اثرات بازدارنده خشکی و شوری قرار گرفتند. درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه با افزایش سطوح تنش کاهش یافتند در حالی که زمان تا 50 درصد جوانه زنی با افزایش سطوح تنش افزایش یافت. تحت هر دو تنش خشکی و شوری تمام شاخص های جوانه زنی شبدر ایرانی از دو گونه دیگر بیشتر بود. درصد جوانه زنی شبدر لاکی در پتانسیل 12- بار خشکی صفر درصد بود، اما درصد جوانه زنی شبدر ایرانی و مصری در این سطح از تنش به ترتیب 33/70 و 33/7درصد بود. تحت تنش شوری تمام بذرهای هر سه گونه در پتانسیل 12- بار جوانه زدند. نسبت طولی ریشه چه به ساقه چه در هر دو تنش با افزایش شدت تنش افزایش و در سطوح تنش شدید کاهش یافت که کاهش آن به ترتیب در خشکی و شوری 61/58 و 100 درصد بود. تعداد انشعابات ریشه در هر دو تنش با افزایش شدت تنش افزایش و بیشترین میزان آن در شبدر مصری به ترتیب در خشکی و شوری 42/5 و 1 بود. تعداد گیاهچه های غیر عادی با افزایش شدت تنش شوری افزایش یافت در حالی که تحت تنش خشکی گیاهچه غیر عادی تشکیل نشد.

مقایسه اثرات کلرید سدیم و پلی اتیلن گلایکول نشان داد که کلرید سدیم به دلیل اثرات سمی یا اسمزی شاخص جوانه زنی را بیشتر از محلول پلی اتیلن گلایکول کاهش داد. به نظر می رسد که شبدر ایرانی در هر دو تنش های خشکی و شوری بهترین عملکرد را دارا بود و پس از آن، در شرایط خشکی شبدر مصری و در تنش شوری شبدر لاکی بهترین عملکرد را دارا بودند.

بررسی شاخص های جوانه زنی گونه های شبدر در شرایط ایزواسمزی خشکی و شوری. معرفی گونه های شبدرمصری و لاکی به ترتیب با تحمل بیشتر به شرایط خشکی و شوری در مرحله جوانه زنی