گفتمان سلفی صحوه؛ منازعه معنایی، تلفیق فقه سلفی و سیاست اخوانی

گفتمان سلفی وهابی پس از یک قرن منزلت هژمونیک، از دهه 1970 با چالش های درون گفتمانی مواجه شده است. گفتمان صحوه (بیداری) یکی از گفتمان هایی است که به دنبال بازاندیشی در بنیادهای فکر سیاسی گفتمان سلفی وهابی بوده است. این گفتمان ضمن نقد تجویز «تبعیت» و بی تفاوتی سیاسی در گفتمان سلفی وهابی از آموزه های سیاسی اخوان المسلمین بهره گرفت و با تاکید بر احیای نقش دین در جامعه و سیاست به دنبال واسازی گفتمان سلفی و هم زمان رقابت با گفتمان اسلام شیعی بود. دال مرکزی این گفتمان «تحکیم شریعت» و دال های دیگر آن «انکار علنی منکر»، «فقه واقع» و «ضدیت با سکولاریسم» است. هدف نهایی این خرده گفتمان شکستن انحصار گفتمان رسمی وهابی و پرداختن به سیاست و اسلامی کردن جامعه از رهگذر کنش سیاسی بوده است. این گفتمان توانست دال مرکزی سیاسی گفتمان سلفی وهابی را که «تبعیت» از حاکمان است، متزلزل کرده و ضربه های سختی به ساختار معنایی این گفتمان رسمی وارد کند. صحنه اگرچه در ساحت سیاست رسمی هژمون نشد و گفتمان های رقیب به صورت جدی به ساختارشکنی از دال های گفتمان صحوه پرداخته و با قدرت گفتمان و «قدرت پشت گفتمان» مانع از هژمون شدن آن شدند اما در زیست جهان فرهنگی و اجتماعی مسلمانان اهل سنت ازجمله گفتمان های واجد اعتبار و دسترسی است. هدف این مقاله بررسی شکل گیری و پیدایش گفتمان صحوه؛ منازعه آن با گفتمان رسمی سلفی وهابی و چرایی هژمونیک نشدن صحوه است. روش مقاله تحلیل گفتمان لاکلاو و موفه است.