بررسی جامعه شناختی نقش دین در انقلاب های عربی 2011 (مطالعات موردی؛ مصر، لیبی)

انقلاب ها در بسترهای متفاوت اجتماعی شکل می گیرند و عوامل متعددی در آن نقش دارند. دین به عنوان یک عامل اجتماعی در وقوع انقلابها نقش مهمی ایفا می کند، به گونه ای که ادبیات سیاسی مربوط به تئوری پردازی انقلاب ها را گسترش داده است.از نیمه دوم قرن بیست تاکنون جهان اسلام متشکل از کشورهای عربی، شاهد بروز جنبش ها و تمایلات اسلام گرایانه است که به صورت دومینویی اکثر کشورهای اسلامی را فرا گرفته است. یکی از موضوعات و مسائل چالشی مرتبط با انقلاب های عربی که مورد توجه محققین بوده است، نقش دین و جریان های دینی در این انقلاب ها می باشد. سوال اصلی این تحقیق این می باشد که نقش دین در روند شکل گیری انقلاب های 2011 عربی چگونه بوده است و در مقایسه با سایر جریان های غیر دینی چه نقشی در تحولات جهان عرب داشته است؟ لذا در جستار حاضر، برای بررسی نقش دین در انقلاب های عربی (مطالعه موردی؛ مصر و لیبی) جایگاه آن در قالب یک دستگاه مفهومی متشکل از؛ ایدئولوژی، رهبری و سازمان دهی را مورد بررسی قرار می دهیم. بر اساس یافته های این پژوهش به این نتیجه رسیدیم که به علت بستر خاص اجتماعی- فرهنگی جوامع عربی حضور دین و اسلامگراها با مشی دموکراتیک را نمی توان در وقوع انقلاب های عربی انکار کرد و می توان به جرات گفت که دین به عنوان یک عامل حداقل ثانوی در کنار سایر جریان های غیردینی نقش مهمی داشته است. در واقع این نشانه ها سیاست "ما بعد اسلام گرایی" را در خود دارند. سیاستی که در پی تلفیق آزادی با مذهب است و می کوشد یک دولت دموکراتیک را با جامعه ای مذهبی توامان کند و زمینه های افراطی گرایی را از بین ببرند؛ که این امر ریشه در تحولات و صبغه دموکراسی خواهی و تغییرات مدرن جوامع عربی دارد.