مسئله تاریخ گذاری کتیبه شماره سه پهلوی ساسانی دربند داغستان (قفقاز)

کتیبه های دربند از مهم ترین کتیبه های ساسانی هستند. این کتیبه ها بر دیوار دفاعی دربند نوشته شده اند. استحکامات دفاعی دربند قفقاز دارای دیوارهایی است که برای دفاع در برابر تهاجم اقوام چادرنشینی که معمولا در بالادست مرز قفقاز ساسانی ساکن بودند، ساخته شده بود. از وظایف مهم ساسانیان در برابر هجوم این اقوام، در درجه اول ایجاد دیوار دفاعی و ارتقاء کیفیت و استحکام آن و در مرحله بعد نگهداری و مرمت آن بوده است. در پژوهش های موجود تاریخ گذاری مراحل ساخت  دیوار دربند ساخت محل بحث پژوهشگرانی است که در این حوزه پژوهش کرده اند. در برخی از بخش های این دیوار کتیبه هایی به خط و زبان پهلوی ساسانی به نگارش درآمده است. از 32 کتیبه دربند، کتیبه شماره 3 دربردارنده اهمیت تاریخی است؛ بر این کتیبه عددی مذکور است که به نظر به یک سال با مبدایی مبهم اشاره دارد. در قرائت این عدد و همچنین مبدا احتمالی آن نظریات گوناگونی ارائه شده است. نگارندگان مقاله حاضر پس از بررسی نظریات مختلف، به این نتیجه رسیده اند که منظور از عدد موردنظر سال 37 بوده است. با توجه به شواهد تاریخی ارائه شده در متن مقاله و آگاهی ما از شیوه سال شمار شاهی ساسانی که مبدا آن سال های جلوس پادشاهان مختلف ساسانی بوده است، نگارندگان حدس می زنند که مبدا سال شمار سال 37 مذکور در کتیبه، جلوس خسرو اول ساسانی به سلطنت بوده است. با پذیرش این پیشنهاد می توان ادعا کرد که زمان نگارش این کتیبه تاریخ دار، سی وهفتمین سال جلوس خسرو انوشیروان به سلطنت برابر با 568-569م بوده است.