سنجش حس مکان و شناسایی مولفه های موثر بر آن در بافت تاریخی تهران(موردپژوهی: محله تاریخی امامزاده یحیی)

امروزه سطح پایین حس مکان و کمرنگ بودن احساس تعلق و هویت ساکنان در بسیاری از مناطق شهری، به خصوص در بافت‏های تاریخی، به واسطه دگرگونی‏ها و تغییرات نامتناسب با بستر، روح و غریزه آدمی، مسئله‏ای مهم در بحث چگونگی برخورد با بافت‏های تاریخی است. این پژوهش، با روش توصیفی تحلیلی، به بررسی مفهوم چندبعدی حس مکان و شناسایی عوامل تشکیل دهنده آن در محله تاریخی امامزاده یحیی به عنوان محله‏ای رو به زوال می‏پردازد. بدین منظور برای سنجش حس مکان و ارزیابی عوامل موثر بر آن از ابزار پرسشنامه و مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شده و با استفاده از آزمون همبستگی به کشف رابطه معنادار، شدت و جهت رابطه میان آن‏ها پرداخته شده است. نتایج نشان داد که درمجموع، حس مکان ساکنان محله امامزاده یحیی در سطح پایینی قرار دارد و از جمله دلایل آن می‏توان به نارضایتی ساکنان از عوامل کالبدی، اجتماعی، فعالیتی و معنایی در محله اشاره کرد. همچنین آزمون همبستگی نشان داد میان حس مکان ساکنان و احساس افتخار آن‏ها به حضور در محله، رابطه معناداری وجود دارد (05/0P<) و سطح بالای حس مکان باعث می‏شود تا ساکنان با شدت بیشتری خود را اهل محله خویش بدانند و متناسب با آن، انگیزه تداوم سکونت و ماندگاریشان در محل زندگی ارتقا یابد. در مقابل نحوه پیدا کردن مسیرها توسط ساکنان در این محله، رابطه معناداری با بعد وابستگی به مکان برقرار نکرده است (156/0r= و‏05/0P>). همچنین نتایج حاکی از این است که وجود ابنیه تاریخی در محله امامزاده یحیی به رغم علاقه‏مندی ساکنان به آن (76/4= میانگین)، به خودی خود موجب تقویت حس مکان در ساکنان نمی‏گردد و تنها یکی از توانمندی‏های موجود محسوب می‏شود. ازاین رو می‏توان به کمک آن و سایر توانمندی‏های موجود، با برنامه‏ریزی‏های مدبرانه، راه رسیدن به سطح بالاتری از حس مکان، تعلق به مکان و هویت مکان را هموارتر کرد.