مطالعه پراکنش جغرافیایی پیکرک های انسانی نشسته در دوره نوسنگی خاورنزدیک

در دوره ی نوسنگی، در منطقه ی خاورنزدیک ساخت پیکرک های گلی به شکل انسان و حیوان رایج شد که رواج آن، ابتدا در هلال حاصلخیزی و سپس با فاصله ی کوتاهی در نقاط مختلف خاورنزدیک رخ داد. فراوانی پیکرک ها در محوطه های نوسنگی، نشانه ی اهمیت این آثار در نزد این جوامع است. در سبک ساخت و حالت پیکرک ها، در نواحی جغرافیایی یاد شده، اشتراکاتی دیده می شود. یکی از فرم های مشترک، فرم پیکرک های انسانی به صورت نشسته است که از دوره ی نوسنگی، آغاز و در محوطه های متعدد خاورنزدیک یافت شده است. سبک پیکرک های انسانی به شکل نشسته در دوره ی پارینه سنگی جدید رواج نداشته و از دوره ی نوسنگی است که مورد توجه قرار گرفته است. این نوشتار در پی آن است که در نگاهی کلی به ترسیم نقشه ی پراکنش جغرافیایی پیکرک های انسانی به حالت نشسته در دوره ی نوسنگی خاورنزدیک با افزودن داده های به دست آمده از ایران بپردازد. گستره ی زمانی مطالعه از اوایل دوره ی نوسنگی تا دوره ی گذار مس و سنگ را دربر می گیرد. هدف اصلی این پژوهش دستیابی به چگونگی ارتباط شکلی و نوع نمایش در پیکرک های محوطه های خاورنزدیک در دوره ی نوسنگی است. پرسش محوری این پژوهش این است که پیکرک سازی دوره ی نوسنگی در هر محوطه تنها در پی تجربیات فردی و محلی بوده و یا در کنار تبادلات فرهنگی، فرم پیکرک ها نیز انتشار یافته و تبادل شده است؟ داده های این پژوهش براساس مطالعات موزه ایی و منابع کتابخانه ایی جمع آوری و مورد قیاس تطبیقی قرار گرفته است. شیوه ی تجزیه و تحلیل اطلاعات از گونه ی کیفی بوده است. از نظر ماهیت، پژوهش در دسته ی پژوهش های تاریخی-فرهنگی قرار می گیرد. نتیجه ی حاصل شده نشان می دهد، سبک پیکرک های انسانی به حالت نشسته از دوره ی نوسنگی (حدود هزاره ی نهم قبل ازمیلاد) تا اوایل مس و سنگ جغرافیایی بزرگی از لوانت تا قفقاز از یک سو و تا شمال شرق مرکز فلات ایران از سوی دیگر، را دربر گرفته است. برمبنای همزمانی تقریبی انتشار محصولات اهلی شده و رواج پیکرک های انسانی و حیوانی از گل و تکرار برخی فرم های مشترک از جمله پیکرک های انسانی به حالت نشسته با پاهای دراز شده، به نظر می رسد علاوه بر انتشار ایده ی پیکرک سازی، برخی فرم ها نیز انتشار یافته و تبادل شده است.