شناسایی صفات موثر بر عملکرد دانه ژنوتیپ های گندم نان در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی

توسعه ارقام پرمحصول، هدف اصلی در بسیاری از برنامه های اصلاحی گندم بوده و تحقق این هدف به شناخت روابط بین عملکرد دانه و اجزای مرتبط با آن بستگی دارد. به منظور بررسی روابط بین عملکرد دانه با برخی از صفات مورفوفیزیولوژیک و تعیین اهمیت نسبی هر یک از آنها، تعداد 25 ژنوتیپ گندم نان از نظر 14 صفت مورفوفیزیولوژیک در دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مزرعه طی سال های زراعی 1395-1393 در شرایط آب و هوایی مدیترانه ای غرب کشور (ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم سرارود کرمانشاه) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس، تفاوت معنی داری را بین لاین ها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه در دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی نشان داد. ضرایب همبستگی ساده بین صفات در هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی نشان داد صفات پایداری غشاء سلولی، طول برگ پرچم، طول ریشک، محتوای آب نسبی، وزن هزار دانه و درصد کلروفیل، بیشترین همبستگی را با عملکرد دانه داشتند. نتایج تجزیه رگرسیون نشان داد که صفات طول پدانکل، محتوای آب نسبی، محتوای پرولین و درصد کلروفیل در شرایط دیم و صفات محتوای آب نسبی و محتوای پرولین در شرایط آبیاری تکمیلی وارد مدل رگرسیونی شدند و به ترتیب 0/906 و 0/840 از کل تغییرات مربوط به عملکرد دانه را تبیین نمودند. برای مشخص نمودن آثار مستقیم و غیرمستقیم و سهم هر یک بر عملکرد نیز تجزیه ضرایب مسیر انجام شد که بر این اساس، بیشترین آثار مستقیم مثبت مربوط به طول پدانکل، محتوای آب نسبی و درصد کلروفیل تحت شرایط دیم و محتوای آب نسبی تحت شرایط آبیاری تکمیلی بود که نشان دهنده اهمیت این صفات بر عملکرد دانه می باشد. ژنوتیپ شماره 1 (آذر 2) برای شرایط آبیاری تکمیلی و ژنوتیپ شماره 25 (ریژاو) برای شرایط دیم از بقیه ارقام و لاین های مورد بررسی برتر بوده و قابل معرفی برای کشت در شرایط آب و هوایی منطقه مورد مطالعه می باشند. صفات فیزیولوژیکی محتوای آب نسبی برگ، میزان پرولین، درصد کلروفیل و همچنین صفات مورفولوژیکی طول پدانکل و طول برگ پرچم به عنوان صفات مناسب به منظور اصلاح ارقام دیم معرفی می گردند.