تغییر شاخص های هیدرولوژیک جریان رودخانه بالخلوچای ناشی از تاثیر ترکیبی تغییر مولفه های اقلیمی و احداث سد یامچی اردبیل با استفاده از رویکرد دامنه تغییرپذیری

رژیم هیدرولوژیکی رودخانه نیروی محرکه و عامل اصلی پویایی زیست‎بوم آن است و عملیات سد سازی تاثیر قابل توجهی بر دبی جریان رودخانه دارد. از این رو، هدف اصلی این پژوهش، بررسی تاثیر ترکیبی تغییر مولفه های اقلیمی و احداث سد یامچی بر دبی جریان رودخانه بالخلوچای اردبیل با استفاده از نرم افزار IHA Software 7.1 در دوره های قبل از احداث سد (1383-1353) و بعد از احداث سد (1392-1384) می باشد. بدین منظور، ابتدا وجود روند در مقادیر متغیرهای اقلیمی بارش، دما و تبخیر-تعرق با استفاده از نرم افزار MAKESENS مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس، تغییرات 33 متغیر هیدرولوژیکی و رویکرد دامنه تغییرپذیری برآورد شد. در نهایت تغییرات متغیرهای مستخرج از دبی جریان در دوره های قبل و بعد از احداث سد در گروه های مقدار، تداوم، زمان بندی، فراوانی و میزان مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نتایج آزمون روند، تغییر در متغیرهای اقلیمی به صورت کاهش بارش و افزایش دما بر کاهش مقادیر جریان بوده است. بر اساس نتایج، می توان گفت که دوره های بعد از احداث سد حدود 92 درصد دبی های کمینه جریان را به خود اختصاص داده است. در حالی که، سهم این دوره از دبی های بیشینه فقط 25 درصد است که بیانگر کاهش مقدار جریان در اثر احداث سد و همچنین، روند کاهشی بارش می باشد. همچنین، تعداد ضربان های بالای جریان در دوره قبل از احداث سد 38 درصد بیشتر از دوره بعد از احداث سد می باشد. در حالی که، تعداد ضربان های کم جریان در دوره بعد از احداث سد 60.7 درصد نسبت به دوره قبل از احداث سد کاهش داشته است. میزان نوسانات افزایشی دبی در دوره بعد از احداث سد 0.11 ولی در دوره قبل از احداث سد 0.3 است که نشان از کاهش آن می باشد. به طورکلی، بر اساس متغیرهای گروه 1 (مقدار) می توان این گونه نتیجه گرفت که، مقدار متوسط دبی جریان رودخانه در دوره بعد از احداث سد نسبت به دوره قبل از احداث سد، 52 درصد کاهش داشته است. قابل ذکر است که تغییر در شاخص های هیدرولوژیک جریان عمدتا تحت تاثیر احداث سد بوده و نیز تغییر متغیرهای اقلیمی نیز در این خصوص اثرگذار بوده است و تفکیک اثرات آن نیازمند مطالعات بیشتری است.