بررسی واگرایی خاکهای ریزدانه منابع قرضه هسته سد خاکی حاجیلر ورزقان و ارتباط آن با سنگ مادر

سد خاکی حاجیلر در بخش خاروانا از توابع شهرستان ورزقان در حال احداث است. هسته این سد خاکی با ارتفاع 95 متر از نوع رسی می باشد. برای تامین مصالح هسته این سد تعداد 11 منبع قرضه رسی بررسی شده که برخی از آنها به دلیل بالا بودن خاصیت واگرایی خاک مورد استفاده واقع نشده است. بیشتر خاک های ریزدانه منطقه دارای خاصیت واگرایی بالایی می باشند. برونزد سازندهای تبخیری در منطقه پروژه زیاد بوده و شواهد صحرایی مبنی بر واگرایی خاکها همچون فرسایش شیاری، فرسایش کوزه ای، ایجاد گودال و تونل در خاک و گل آلود شدن آب ها پس از بارندگی دیده می شود. در این تحقیق به بررسی مشخصات خاک 5 منبع قرضه هسته رسی سد با تاکید بر سنگ مادر خاک ها، کانی شناسی و نتایج آزمایشات واگرایی پرداخته شده است. بدین منظور ضمن بررسی های محلی همراه با تعیین سنگ مادر مرتبط با منابع قرضه، نمونه هایی از منابع قرضه برداشت شده و پتانسیل واگرایی آن ها در آزمایشگاه با آزمایشات کرامب، هیدرومتری دو گانه، پین هول و تجزیه شیمیایی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج بررسی ها نشان می دهد که خاک های رسی با سنگ منشا رسوبات تبخیری نئوژن، دارای پتانسیل واگرایی بالایی بوده و بر اساس نتایج آزمایشات هیدرومتری دوگانه، درصد واگرایی خاک ها بین 45 تا 68 درصد و بر اساس نتایج آزمایشات پین هول در گروه D1 قرار دارند. خاک های ریزدانه اطراف رودخانه حاجیلر (از جمله منبع قرضه نزدیک روستای کلو) که سنگ منشا آذرین دارند، غیرواگر می باشند.