درمان نگهدارنده با متادون در ایران و درمان های روان شناختی کوتاه مدت برای زنان: یک رویکرد بازتوانی در درمان وابستگی به شیشه

مصرف مت آمفتامین (شیشه) در بیماران تحت درمان با متادون، یک مشکل سلامت در ایران است که موجب کاهش دستاوردهای این روش درمانی می شود. مداخلات روان شناختی کوتاه مدت از روش های عمده توان بخشی، برای حل این مشکل است. این مطالعه، با هدف بررسی دلایل زنان تحت درمان متادون برای استفاده از این مداخلات به منظور قطع مصرف شیشه انجام شد.

در این مطالعه کیفی و توصیفی 64 زن تحت درمان نگهدارنده از سه کلینیک متادون در تهران، در سال 1395 به روش ساده و در دسترس انتخاب شدند و با آن ها مصاحبه شد. همه نمونه ها ملاک های تشخیصی طبقه بندی اختلالات روان پزشکی آمریکا را برای مصرف روزانه شیشه در 12 ماه گذشته داشتند. داده های کمی توصیفی با استفاده از نرم افزار SPSS و داده های کیفی به روش تحلیل محتوا تحلیل شد. 

میانگین سن نمونه ها 37/8 سال در دامنه ای بین 18 تا 56 سال بود. 50 درصد آن ها با خانواده هایشان زندگی می کردند و متوسط مدت حضور در برنامه درمان نگهدارنده با متادون 18 ماه بود. 84/3 درصد شرکت کنندگان به روش تدخینی شیشه مصرف می کردند. عمده ترین دلایلی که زنان برای تمایل به استفاده از مداخلات روان شناختی کوتاه مدت ابراز داشتند به این شرح بود: یادگیری مهارت های شناختی رفتاری کوتاه برای قطع مصرف شیشه آسان و مقرون به صرفه است (79 درصد)، مشاوره و آموزش معمول راجع به مواد در درمان متادون، اثر چشمگیری بر توقف مصرف شیشه ندارد، به این علت که، نیازمند مهارت ها و فنون شناختی رفتاری است (76 درصد)، با ادامه مصرف احتمال بالای طلاق یا جدایی از خانواده و درنتیجه، حمایت نشدن مالی وجود دارد (71 درصد)، مصرف شیشه بر خلاف ارزش های مذهبی و سنتی خانواده و جامعه است (66 درصد)، ادامه مصرف با احتمال زیاد بی خانمانی همراه است (53 درصد)، انگ و برچسب اجتماعی و تبعیض ناشی از مصرف علیه زنان نسبت به مردان بیشتر است (51 درصد)، بازده مثبت درمان متادون، در اثر مصرف شیشه به شدت کاهش می یابد و احتمال اخراج از متادون درمانی زیاد است (43 درصد)، مشکلات ایجاد شده در رابطه با کار (38 درصد) و خطر ازدست دادن حق نگهداری فرزند (31 درصد) نیز از دیگر دلایل بودند. 

ترکیبی از عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی و درمانی، در تمایل به استفاده از مداخلات توان بخشی روان شناختی کوتاه مدت از سوی زنان وابسته به شیشه که تحت درمان نگهدارنده با متادون هستند، تاثیرگذارند و لازم است باتوجه به این عوامل زمینه ارائه این مداخلات تسهیل شود. مطالعات گسترده تری باید انجام شود تا اثرات برنامه های توان بخشی روان شناختی در کاهش مصرف مداوم شیشه در زنان تحت درمان متادون را دقیق تر بررسی کنند.