مقایسه میزان اثربخشی آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد و مهارت های اجتماعی بر کاهش نشانه های اضطراب اجتماعی نوجوانان

بسیاری از عوامل تهدیدکننده سلامت و رفتارهای پرخطر از سن نوجوانی شروع می شود. اختلال اضطراب اجتماعی یکی از رایج ترین بیماری های روان شناختی است که از خصوصیات عمده آن می توان به ترس افراطی و پایدار و اجتناب از موقعیت های اجتماعی و همچنین ترس از ارزیابی منفی اشاره کرد. مهارت های اجتماعی، محور اصلی رشد اجتماعی، شکل گیری روابط اجتماعی، سازگاری اجتماعی و حتی سلامت روان فرد است که در نوجوانان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی در مقایسه با همسالان شان ضعیف تر است. از سویی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) به عنوان یکی از الگوهای درمانی بسط یافته اخیر، در کاهش نشانه های اضطرابی بسیاری از اختلالات اضطرابی موثر است. پژوهش حاضر با هدف مقایسه میزان اثربخشی آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد و مهارت های اجتماعی بر کاهش نشانه های اضطراب اجتماعی نوجوانان انجام شد.

مطالعه حاضر از نوع شبه آزمایشی و پیش آزمون-پس آزمون همراه با گروه کنترل بوده و جامعه آماری پژوهش شامل همه نوجوانان دختر مشغول به تحصیل در سال 1394 شهرستان نوشهر بود. بدین منظور 75 نفر از نوجوانانی که تشخیص اضطراب اجتماعی داشتند، انتخاب شدند و به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل (25 نفر در گروه آموزش مهارت های اجتماعی، 25 نفر در گروه آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد و 25 نفر در گروه کنترل) تقسیم شدند. آموزش به مدت 10 جلسه بر روی گروه های آزمایش انجام شد و گروه کنترل هیچ آموزشی دریافت نکرد. ابزار پژوهش، پرسش نامه هراس اجتماعی «کانور» بود و همه آزمودنی ها در گروه های آزمایش و کنترل در ابتدای جلسه ها، انتهای آن و سه ماه پس از اتمام آموزش (مرحله پیگیری) به سوال های آن پاسخ دادند. به منظور تجزیه وتحلیل یافته ها در این پژوهش، از شاخص های آمار توصیفی مانند میانگین و انحراف معیار و آمار استنباطی شامل آزمون تحلیل واریانس برای اندازه گیری مکرر و آزمون های تعقیبی با نرم افزار SPSS نسخه 22 استفاده شد.

نتایج تحلیل واریانس برای اندازه گیری های مکرر نشان داد که تفاوت میانگین گروه های آزمایش (آموزش مبتنی بر پذیرش، تعهد و مهارت های اجتماعی) با گروه کنترل معنادار است (0٫001>p). همچنین، نتایج آزمون های تعقیبی نشان داد که بین سه گروه آزمایش مهارت های اجتماعی، پذیرش و تعهد و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد (0٫001>p). اما بین گروه های آزمایش آموزش مهارت های اجتماعی و آموزش پذیرش و تعهد تفاوت معناداری وجود نداشت.

آموزش مهارت های اجتماعی و آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش علائم اضطراب اجتماعی نوجوانان موثر است؛ بنابراین، می توان از هر دو شیوه برای افزایش عملکرد فردی، خانوادگی، اجتماعی و پیشرفت تحصیلی نوجوانان مضطرب اجتماعی بهره برد. این توانایی به نوجوانان انتقال می یابد تا بدون ترس از قضاوت دیگران در موقعیت های اجتماعی قرار بگیرند و با تکیه بر توانمندی های خود در مسیر پیشرفت قدم بگذارند.