رویکردهای روشنفکران عصر مشروطه به داستانها و روایتهای ملی

مسئله اصلی این مقاله، مشخص کردن رویکردهای روشنفکران عصر مشروطه در رویارویی با داستانها و روایتهای ملی است. جامعه آماری به نویسندگانی محدود است که آثارشان را در دوره مشروطه تالیف کرده اند. از این رو، شخصیتهایی مثل عارف و عشقی و بهار (شاعران) و نیز کسانی مثل تقی زاده (که آثار باستان گرای خویش را در دوره رضاخان تالیف کرده اند) از دایره بررسی بیرون می روند. دیگر روشنفکران عصر مشروطه مثل میرزا حبیب اصفهانی و زین العابدین مراغه ای نیز، گر چه در آثارشان به روایتها و داستانهای ملی اشارات کوتاهی داشته اند، چندان و چنان نیست که بتوان آنها را دارای رویکرد مستقلی به شمار آورد. در مجموع، چهار رویکرد در این تحقیق شناسایی شد: رویکرد عرب ستیزانه و دساتیری که نماینده کامل آن میرزا آقاخان کرمانی است؛ رویکرد ابزارگرایانه و دساتیری که نماینده آن آخوندزاده است؛ رویکرد دینمدارانه به نمایندگی طالبوف، رویکرد تحقیر آمیز به نمایندگی میرزا ملکم خان.