بررسی بنمایه های پیوسته و آزاد در روایت «گنبد سیاه» و «گنبد مشکین»

این جستار با تمرکز بر شیوه استخدام بنمایه های پیوسته و آزاد به بررسی تطبیقی بنمایه های افسانه «گنبد سیاه» و «گنبد مشکین» می پردازد؛ بنمایه هایی که بین آنها ارتباط زمانی- سببی وجود دارد و بنمایه هایی که فاقد عنصر زمانی است و فقط چیزی و یا حالتی را توصیف می کند. در هر دو روایت، بنمایه های پیوسته، به عنوان عناصر ساختاری ثابت و تغییر ناپذیر قصه ، قابل شناسایی است، ولی شیوه به کارگیری توان بنمایه های آزاد در دو روایت متفاوت است. نظامی برخلاف امیرخسرو بدرستی از این ظرفیتها بهره می گیرد؛ عنصر ثانوی توصیف با بازنمایی اشیا، مکانها و جنبه های ایستای روایت به پیشبرد داستان او کمک می کند و زمان و مکان باورپذیری را برای رویدادها رقم می زند. راوی نه تنها از طریق حوادث ظاهری، بلکه از راه مسائل روانی، بویژه نکات اخلاقی، فرایند خوانش متن را به تعویق می افکند؛ رهاورد این تمهید خلق روایتی پرکشش است.