ارزیابی اثر تاریخ کاشت و تراکم بذر بر عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ های نخود در شرایط دیم مشهد

به منظور ارزیابی واکنش ارقام و برخی توده های محلی نخود دیم به تاریخ کاشت و تراکم بذر، آزمایشی به صورت کرت های دوبار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی1395- 1394 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی طرق در مشهد به اجرا درآمد. تاریخ کاشت با دو سطح کشت در انتهای پاییز (انتظار) و کشت معمول کشاورزان (نیمه دوم اسفندماه) به عنوان کرت اصلی و پنج ژنوتیپ نخود شامل سه رقم جم، سارال و بینالود و دو توده محلی نیشابور و قوچان به عنوان کرت فرعی و دو تراکم بذر 40 و 50بذر در مترمربع به عنوان کرت فرعی-فرعی تیمارهای آزمایش بودند. میزان بارندگی طی سال زراعی انجام آزمایش 276میلی متر بود. نتایج نشان داد که از نظر بسیاری از صفات مورد بررسی از جمله وزن100دانه و عملکرد دانه اختلاف معنی داری بین تاریخ های کاشت و ژنوتیپ های نخود مورد بررسی وجود دارد. میانگین عملکرد دانه در تاریخ کاشت اول 860کیلوگرم در هکتار بود که نسبت به میانگین عملکرد دانه در تاریخ کاشت دوم با 380کیلوگرم در هکتار برتری قابل توجهی داشت. اثر متقابل تیمارهای مورد بررسی نیز بر تعداد دانه در غلاف، ارتفاع بوته، وزن100دانه، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه معنی دار بود. بر مبنای کمیت دانه تولیدی، ارقام سارال و جم و توده نیشابور به ترتیب با عملکرد دانه 1038، 900 و 908کیلوگرم در هکتار برای کشت در شرایط انتظار و به ترتیب با 837درصد، 144درصد و 146درصد افزایش عملکرد نسبت به تاریخ کاشت دوم، بر سایر ژنوتیپ ها برتری داشتند، اما چنانچه بازارپسندی نیز موردتوجه باشد، به علت ریز بودن دانه ها در توده نیشابور (وزن100دانه 7/17گرم)، ارقام جم و سارال به ترتیب با وزن100دانه 9/25 و 8/26گرم برای این تاریخ کاشت مناسب خواهند بود. بر اساس نتایج این مطالعه واکنش ارقام به تغییر تاریخ کاشت متفاوت بود، بنابراین در انتخاب رقم برای کاشت در هر منطقه، باید عادت رشدی و امکان تامین نیازهای اکولوژیکی آن رقم مدنظر قرار گیرد. تراکم بذر تاثیر قابل توجهی بر صفات مورد ارزیابی نشان نداد.