بررسی ابزارهای انسجام متون خوانداری و گفتاری «فارسی بیاموزیم» بر پایه انگاره هلیدی و حسن

اکثر تحقیقات در چارچوب نقش گرایی هلیدی و حسن (1976)، صرفا به ارزیابی نحوه ی کاربست یک یا دو نوع ابزار انسجام بخشی متون آموزشی پرداخته اند. چنین نگاه محدودی مانع ارائه الگویی کاربردی از تمام ابزارهای انسجام بخشی این متون که هدف نهایی مطالعه حاضر است می شود. این پژوهش، با بررسی تطبیقی به مسئله کشف رابطه ی همبستگی تعداد ابزارهای انسجام بخشی با سادگی یا پیچیدگی متون خوانداری وگفتاری فارسی بیاموزیم (ذوالفقاری، غفاری و محمودی بختیاری،1387) از مجموعه کتاب های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان پرداخته است. در همین راستا، ابتدا به روش نمونه گیری نظام مند، 9 درس از متون به صورت دو درس در میان در هر پایه (27 متن خوانداری و 27 متن گفتاری) انتخاب، دسته بندی و کدگذاری شد. سپس با بررسی و تحلیل کیفی و کمی مشخص شد که رابطه ی معنا داری بین بسامد چهار عنصر انسجام واژگانی، ارجاع، حذف و ربط و بالا رفتن سطوح پایه (مقدماتی تا پیشرفته) در متون خوانداری وجود دارد و روند تغییرات از نوع افزایشی است. اما در متون گفتاری تنها این رابطه برای دو عنصر انسجامی ربط و واژگانی معنا دار بود و روند تغییرات نیز نا منظم بود. به طور کلی، انسجام واژگانی پر بسامد ترین در حالی که حذف و جانشینی کم بسامد ترین در متون بررسی شده بودند. هر دو متن نیز، الگوی ترتیبی تقریبا مشابهی شامل انسجام واژگانی، ارجاع درون متنی، ربط، حذف و جانشینی داشتند که می تواند شاخصه ای برای ارزیابی و تدوین متون سطح بندی شده استاندارد آموزشی به حساب آید.