عوالم هستی در حکمت اسلامی و برایند آن در حکمت هنر اسلامی

وجود آثار هنری زیبا، یکی از برجستگی های تمدن اسلامی است. اما حکمای اسلامی در مباحث حکمی خویش اهتمامی برای تبیین نظری هنر اسلامی نداشته اند. از این رو در عالم اسلام، علم مستقل مدونی که همه مباحث هنر در آن طرح شود و آموزه های مستقل و منسجم درباره هنر به دست دهد، به وجود نیامده است. با این وجود می توان با عنایت به تعالیم حکمت اسلامی، در خصوص هنر اسلامی نظریه پرد ازی نمود. عوالم هستی یکی از مبانی هستی شناختی حکمت اسلامی است که می توان از برآیند آن در حکمت هنر اسلامی نیز بهره برد. از منظر حکمت صدرایی، عوالم هستی علاوه بر عالم ماده، شامل عالم خیال و عقل است. عالم عقل بالاترین عالم است و عالم ماده پایین ترین عالم. عالم مثال نیز حالت برزخی دارد. این عوالم مجمع الجزایری بی ارتباط با هم نیستند. بلکه میان آنها تطابق برقرار است؛ به این گونه که آنچه در عالم ملک هست، به نحو برتری در عالم مثال وجود دارد و آنچه در عالم مثال هست، به نحو اعلی در عالم عقول موجود است. در این مقاله ابتدا نظریه عوالم هستی در نظر حکمای اسلامی بیان می شود و سپس برآیند این نظر در حکمت هنر اسلامی ترسیم می شود. بدین طریق نشان داده می شود که می توان با اتکا به حکمت اسلامی، از «حکمت هنر اسلامی» سخن گفت.