فراتحلیل مقایسه اثربخشی درمان های موج سوم رفتاری بر افسردگی در ایران: مقایسه درمان های مبتنی بر پذیرش و تعهد، درمان مبتنی بر توجه آگاهی و درمان فراشناختی (سال های 1380 تا 1396)

در سال های اخیر، پژوهش های بسیاری، اثربخشی درمان های موسوم به «موج سوم رفتاری» را برای اختلال های افسردگی مورد بررسی قرار داده اند. پژوهش حاضر به منظور مقایسه نتایج پژوهش های مرتبط با اثربخشی درمان های مبتنی بر پذیرش و تعهد، درمان های مبتنی بر توجه آگاهی و فراشناخت درمانی بر علائم افسردگی جامعه ایرانی صورت گرفته است.

در این پژوهش از روش فراتحلیل استفاده گردید و پس از بررسی پژوهش های صورت گرفته بین سال های 1380 تا 1396، 68 مطالعه که از لحاظ روش شناختی ملاک های ورود به فراتحلیل را داشتند، انتخاب شدند. همچنین در جهت رعایت ملاک های ورود و استخراج اطلاعات مربوط به هر مطالعه از چک لیست استفاده گردید و در نهایت 69 اندازه اثر گزارش شد.

یافته های حاصل نشان می دهد که درمان های مبتنی بر پذیرش و تعهد، مبتنی بر توجه آگاهی و فراشناخت درمانی به طور معنی دار و در سطح خطای کمتر از 0.05 بر کاهش علائم افسردگی موثر بوده اند و اندازه اثر ترکیبی (بر حسب مقیاس تفاوت میانگین های استاندارد) آن ها به ترتیب 1.565، 1.206 و 1.837 گزارش شده است. همچنین مطالعه متغیر نوع درمان به عنوان متغیر تعدیل کننده و مقایسه دو به دو درمان های فوق نشان داد که تنها فراشناخت درمانی نسبت به درمان های مبتنی بر توجه آگاهی در کاهش نشانه های افسردگی بهتر عمل می کند.

با توجه به یافته ها می توان چنین گفت که درمان های موج سوم رفتاری، به خصوص درمان های فراشناخت درمانی بر کاهش نشانه های افسردگی موثر هستند، همچنین پیشنهاد می گردد تا در پژوهش های آینده درمان های موج سوم با دیگر درمان های دارای حمایت تجربی نیز مورد مقایسه قرار گیرند.