ارزیابی کارایی نیتروژن در طی روند تاریخی اصلاح ارقام مختلف غلات در ایران: 1-گندم (Triticum aestivum L.)

استفاده کارا از نیتروژن در افزایش بهره وری و سودمندی نظام های زراعی نقش مهمی ایفا کرده است. بهبود کارآیی مصرف نیتروژن به عنوان یک راهکار کلیدی در افزایش عملکرد سیستم های کشاورزی پایدار از طریق به حداقل رساندن مصرف نهاده ها و هدر روی نیتروژن نقش دارد. به منظور بررسی ویژگی های عملکرد و شاخص های کارآیی نیتروژن شامل عملکردهای اقتصادی و بیولوژیک، شاخص برداشت، کارآیی های مصرف، جذب و استفاده از نیتروژن، بهره وری جزئی نیتروژن و شاخص برداشت نیتروژن در ارقام مختلف گندم (Triticum aestivum L.)، پژوهشی در سال زراعی 94-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت کرت‍‍ های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این مطالعه فاکتور اصلی مقادیر مختلف کود در 12 سطح (نیتروژن از منبع کود اوره 46 درصد: 0، 100، 200 و 300 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار؛ کود دامی: 0، 10، 20 و 30 تن کود دامی در هکتار که به ترتیب معادل تقریبا صفر، 100، 200 و 300 کیلوگرم نیتروژن خالص می باشد، ترکیب دو نوع کود نیتروژن شیمیایی و دامی به ترتیب به نسبت‏های 0:0، 5:50، 10:100، 15:150 کیلوگرم در هکتار : تن در هکتار) و فاکتور فرعی شامل ارقام گندم در 6 سطح (ارقام خیلی قدیمی: روشن و طبسی؛ رقم قدیمی: فلات؛ ارقام جدید: پارسی، سیروان و سپاهان) بود. نتایج این پژوهش نشان داد که صفات مورد مطالعه به طور معنی دار تحت تاثیر تیمارهای آزمایش قرار گرفتند. درحالی که اثر برهمکنش نوع رقم با سطوح کودی بر هیچ یک از صفات معنی دار نبود. با کاربرد کودهای اوره، دامی و ترکیب آ ن ها، عملکرد دانه، کاه و بیولوژیک به طور معنی دار در مقایسه با شاهد افزایش یافت. بیشترین و کمترین کارآیی مصرف نیتروژن در ارقام سپاهان و سیروان که هر دو از ارقام جدید بوده به ترتیب به میزان 84/20 کیلوگرم بر کیلوگرم و 63/14 کیلوگرم بر کیلوگرم به دست آمد. بدون در نظر گرفتن نوع منبع کود بکار رفته، با افزایش میزان نیتروژن مصرفی، شاخص های کارآیی نیتروژن به طور معنی دار کاهش یافت. اگرچه بین ارقام مختلف ازنظر کارایی استفاده از نیتروژن، شاخص برداشت نیتروژن، عملکرد کاه و بیولوژیک تفاوت معنی دار وجود داشت اما بین ارقام قدیم و جدید روندی مشاهده نگردید.