مقایسه پتانسیل ترسیب کربن اندام های گیاهی سویا (Glycine max (L.) Merill) در دو کشت بوم مرسوم و حفاظتی (مطالعه موردی: شهرستان گرگان)

افزایش گازهای گلخانه ای به بخصوص کربن مشکلات زیادی را در سطح جهانی ایجاد نموده که تغییرات آب و هوایی یکی از معلول های این پدیده می باشد کشاورزی به عنوان یک نظام مهم و اساسی در زندگی بشر دارای اثر دوگانه روی این موضوع می باشد یعنی هم می تواند این پدیده را تشدید کند و هم می تواند نقش کاهندگی و کنترل کنندگی داشته باشد . ترسیب کربن در اندام های گیاهی از مهم ترین راه های کاهش دی اکسید کربن اتمسفر در راستای کاهش اثرات گلخانه ای و تغییرات اقلیمی می باشد. بیشتر مطالعات مربوط به پتانسیل ترسیب کربن در عرصه های طبیعی و خاک معطوف شده و در بوم سازگان های کشاورزی توجه کمتری شده است. به منظور بررسی تاثیر نظام های کشت مرسوم و حفاظتی بر پتانسیل ترسیب کربن در اندام های گیاهی سویا به عنوان یک خدمت بوم سازگانی، مطالعه ی در سال زراعی 96-1395 در اراضی کشاورزی شهرستان گرگان انجام شد.

در این مطالعه 48 مزرعه در جهات اصلی شهرستان گرگان انتخاب و نمونه گیری به روش W در زمان رسیدگی فیزیولوژیک (اواخر آبان) انجام شد. برای تعیین میزان کربن ذخیره شده از روش کوره احتراق الکتریکی استفاده شد. درصد کربن ذخیره شده به صورت جداگانه در اندام های سویا شامل ریشه، ساقه، برگ، غلاف و بذر تعیین شد. وزن هریک از اندام ها در واحد سطح برآورد شد و با استفاده ضرایب ترسیب کربن هر اندام گیاهی، میزان کل کربن ترسیب شده در واحد سطح بدست آمد.

میانگین کربن ترسیب شده در کل اندام های گیاهی سویا در اراضی تحت نظام مرسوم 4/3281 کیلوگرم در هکتار و در اراضی تحت نظام حفاظتی 1/3176 کیلوگرم در هکتار برآورد شد. دلیل این اختلاف، عملکرد بالاتر زیست توده گیاهی در اراضی تحت نظام مرسوم بود. در مقایسه اندام های گیاهی هم نتایج مشابهی بدست آمد به طوری که میانگین میزان ترسیب کربن در بذر در نظام های کشت مرسوم و حفاظتی به ترتیب 6/1181 و 3/1249، در برگ 19/792 و 27/710، در ساقه 61/968 و 85/888، در غلاف 20/69 و 12/87 و در ریشه 81/269 و 57/249 کیلوگرم در هکتار محاسبه شد. همچنین در بررسی میزان ترسیب کربن در اندام های هوایی و زمینی مزارع سویا شهرستان گرگان مشخص شد که در اندام های هوایی با میانگین 8/2993 کیلوگرم در هکتار و اندام های زیرزمینی (ریشه) با میانگین 59/265 کیلوگرم در هکتار اختلاف معنی داری در سطح 99 درصد وجود دارد.

در بررسی اثر دو نظام کشت حفاظتی و کشت مرسوم مشخص شد در نظام کشاورزی حفاظتی و نظام کشاورزی مرسوم پتانسیل ترسیب کربن در اندام های گیاهی تقریبا مشابه است. واژه های کلیدی: سویا، نظام کشاورزی حفاظتی، ترسیب کربن، اندام های گیاهی