تاثیر تاریخ کاشت بر ریخت شناسی گلچه و عملکرد ارقام برنج در خوزستان

این پژوهش با هدف بررسی اثر تاریخ های کاشت روی صفات ریخت شناسی موثر بر باروری و پوکی دانه پنج رقم رایج برنج در استان خوزستان طراحی شد. آزمایش با دو عامل تاریخ کاشت (شرایط متفاوت حرارتی) و رقم به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و سه تکرار به مدت دو سال (1385 و 1386) در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی استان خوزستان اجرا گردید. سه تاریخ کاشت (15/2، 5/3 و 25/3) در کرت های اصلی و پنج رقم برنج شامل هویزه و حمر (متحمل به گرما)، عنبوری قرمز و چمپا (حساس) و پر محصول دانیال (نیمه متحمل) در کرت های فرعی قرار داده شدند. نتایج تجزیه مرکب مربوط به صفات نشان داد واکنش ارقام کاملا وابسته به زمان کاشت می باشد به طوری که اثر متقابل تاریخ کاشت و رقم در تمامی صفات در سطوح یک یا پنج درصد معنی دار بودند. بیشترین طول بساک با متوسط 13/2030 میکرومتر، طول کلاله با متوسط 98/1489 میکرومتر و طول خامه با متوسط 83/559 میکرومتر به ترتیب مربوط به تاریخ های کاشت 15/2، 15/2 و 25/3 و ارقام دانیال، حمر بود. در ضمن تاریخ های کاشت با اندازه بساک و کلاله طویل تر تعداد دانه گرده بیشتری داشتند اما در میان ارقام، روند کاملا متفاوت بود و رقم های دارای بساک طویل تر ،کلاله های کوتاه تری داشتند. همچنین ارقام با افزایش سطح بساک و دانه گرده به ترتیب با تعداد دانه گرده و مقدار مواد غذایی بیشتر برای هر دانه گرده توانستند مانع عقیمی و کاهش عملکرد دانه شوند. بیشترین عملکرد دانه مربوط به تاریخ کاشت مطلوب (5/3) بود که نسبت به تاریخ های 15/2 و 25/3 به ترتیب 5/62 و 1/18 درصد افزایش داشته است. تاریخ کاشت دوم به لحاظ دارا بودن حد مطلوبی از طول کلاله، خامه، بساک و عرض بساک توانست با دریافت و نگه داری دانه گرده بیشتر سبب افزایش باروری و عملکرد دانه شود. در میان ارقام، رقم هویزه بر سایر ارقام برتری داشت و نسبت به دو رقم حساس به گرمای عنبوری قرمز و چمپا به ترتیب 9/50 و 3/36 درصد از عملکرد بیشتری برخوردار بود. کوتاه نمودن دوره رشد جهت فرار از تنش حرارتی به خصوص در دوره رسیدگی از دامنه 13-10 روز نسبت به سایر ارقام از مکانیسم های سازگاری و تحمل آن به شرایط موجود می باشد. بنابراین می توان نتیجه گرفت که با متمرکز کردن اهداف اصلاحی بر روی کنترل طول اجزای گلچه به جهت افزایش تماس گرده با گلچه و نهایتا باروری به افزایش محصول در شرایط تنش امیدوار بود.