واکاوی انتقادی مبانی فقهی دیه نافذه گونه (تحلیل انتقادی تبصره 3 ماده 709 ق.م.ا)

قانونگذار طی تبصره سوم ماده 709 قانون مجازات اسلامی مقرر داشته است: «جنایت بر گونه... اگر به نحوی باشد که داخل دهان را نمایان سازد، موجب یک پنجم دیه کامل است...» میزان یک پنجم دیه کامل در فرض نمایان شدن داخل دهان، مورد اتفاق فقهای امامیه نیست، بلکه گروهی از فقهای امامیه بر این باورند که میزان دیه گونه در فرض مذکور، یک دهم دیه کامل است. تفاوت دو دیدگاه از اهمیت به سزایی برخوردار است، زیرا انصراف به هر یک از دو دیدگاه، تاثیر قابل توجهی در میزان دیه ایجاد می کند. اتخاذ هر یک از دیدگاه های موجود هنگامی دشوار می شود که مستند هر دو دیدگاه، روایات معتبر است. این موضوع، روند ارزیابی را در بحث و بررسی های دلالتی ممحض می کند.

واکاوی دلالتی روایات، پیچیدگی های خاص خود را دارد و مقاله پیش رو مبتنی بر اسلوب توصیفی تحلیلی کوشیده است تا با تمسک به ادله لغوی و کلام فقها به این واکاوی نشسته و از این طریق، مبانی فقهی تبصره سوم ماده 709 ق.م.ا را به بوته نقد گذارد.

نتیجه بحث و بررسی های صورت گرفته که به عنوان اصلاح تبصره ماده مذکور پیشنهاد می شود، از این قرار است که هرگاه گونه در معرض جراحت نافذه قرار گیرد، لازم است دیه آن به میزان یک دهم دیه کامل تعیین شود.