بررسی قابلیت ادراک محیط در سیستم واقعیت مجازی بر اساس مولفه های ادراک بصری

محیط بصری واقعیت مجازی به عنوان یکی از فناوری های روز دنیای مجازی که جایگاه ویژه ای در علوم مختلف و به خصوص معماری یافته است، تجربه بصری واقعی را در مقابل چشم کاربران رقم می زند. با توجه به گسترش روزافزون استفاده از فناوری واقعیت مجازی، بررسی ادراک بصری مخاطب به عنوان یکی از مباحث کلیدی رابطه انسان-محیط، در این فناوری در راستای شناخت و ارتقای قابلیت های آموزشی، پژوهشی و طراحانه آن در حوزه معماری بسیار دارای اهمیت می باشد. بر این اساس، هدف این پژوهش، بررسی قابلیت ادراک بصری محیط در سیستم واقعیت مجازی از طریق مقایسه تطبیقی ادراک محیط به دو صورت مستقیم و استفاده از فناوری واقعیت مجازی می باشد. روش تحقیق این مقاله، تجربی، با اقدامات شبیه سازی و به سیاق پیمایشی با رویکردی کمی می باشد؛ به طوری که مخاطبان به دو صورت الف) مستقیم و ب) با استفاده از عینک های واقعیت مجازی در زمان مشخص، فضا را تماشا کرده و سپس مورد پیمایش قرارگرفته اند. به همین منظور، ابتدا با مشورت متخصصین، مولفه های ادراک بصری از طریق بررسی ادبیات موضوع، تبیین شده اند. سپس فضایی متناسب با این مولفه ها و با توجه به دسترسی ها و محدودیت های پژوهش انتخاب شده و از طریق دوربین های 360 درجه، فیلم برداری شده است. جامعه آماری این پژوهش با توجه به تخصصی بودن مولفه های ادراک بصری، از بین دانشجویان رشته معماری از دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی انتخاب شده اند. پایایی پرسشنامه بر اساس تکنیک آلفای کرومباخ و روایی محتوایی بر اساس نظر متخصصین مورد تایید قرارگرفته است. درنهایت بر اساس متغیرهای پژوهش و داده های پیمایش و بر مبنای سطوح مختلف ادراک، مدل مقایسه ای بین ادراک بصری مستقیم و ادراک بصری توسط فناوری واقعیت مجازی توسط نرم افزار LISREL تبیین شده است. نتایج حاصل از این مدل می تواند نقاط قوت و ضعف ادراک بصری توسط فناوری واقعیت مجازی نسبت به ادراک بصری مستقیم را در ابعاد و سطوح مختلف نشان دهد. یافته ها نشان می دهد که مخاطب در ادراک از رنگ، حضورپذیری، میزان زیبایی فضا، تصویر ذهنی، جهت یابی، انعطاف پذیری، تداعی معانی، توقع فرد از فضا، تنوع، پیچیدگی و دلپذیری بصری به وسیله واقعیت مجازی نسبت به ادراک مستقیم داده های بیشتری را دریافت می کند. اما داده های دریافتی مخاطب در ابعاد و اندازه ها، تناسب تشخیص فضا و خوانایی با واقعیت مجازی کمتر از ادراک مستقیم و بدون واسطه می باشد. بر اساس یافته ها می توان نتیجه گیری کرد واقعیت مجازی در سطوح احساسی، تفسیری و ارزش گذاری قابل اعتماد است و تنها در سطح شناختی نمی تواند ادراک حقیقی را شبیه سازی مطلوب کند.