ارزیابی تحمل به تنش کم آبیاری ژنوتیپ های مختلف کلزا در استان آذربایجان شرقی

خشکی یکی از مهم ترین تنش های غیرزیستی در سراسر جهان است که رشد، نمو و عملکرد نهایی گیاهان زراعی را تحت تاثیر قرار می دهد. با توجه به اینکه گیاه کلزا نقش اصلی در تامین روغن دارد، از این رو شناخت ارقام متحمل به تنش یک ضرورت در آن است. به منظور ارزیابی تحمل ژنوتیپ های مختلف کلزا در شرایط تنش کم آبی، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل تنش خشکی در سه سطح: بدون تنش، قطع آبیاری در مرحله گلدهی و قطع آبیاری در مرحله خورجین دهی به عنوان عامل اصلی و 14 ژنوتیپ مختلف کلزای پاییزه به عنوان عامل فرعی بودند. نتایج نشان داد که تنوع مطلوبی در بین ژنوتیپ ها براساس صفات مختلف مورد مطالعه در سطوح مختلف تنش کمبود آب وجود دارد. تنش کمبود آب موجب کاهش همه صفات مورد بررسی به جز صفت شاخص برداشت شد. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های مختلف کلزا براساس روش UPGMA در سطوح مختلف بدون تنش، تنش از مرحله گلدهی و تنش از مرحله خورجین دهی، ژنوتیپ ها را به ترتیب در 3، 4 و 4 گروه مجزا تفکیک نمود. در تجزیه به مولفه های اصلی تعداد دو عامل در همه سطوح تنش مورد بررسی بدست آمد که دارای مقدار ویژه بالاتر از یک بودند. صفات طول خورجین، مساحت خورجین، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین، میزان رشد مطلق بوته، عملکرد دانه و شاخص برداشت در همه سطوح تنش بالاترین میزان بار عامل در جهت مثبت را به خود اختصاص دادند. در شرایط تنش از مرحله گلدهی عملکرد دانه با همه صفات به جز صفات ارتفاع گیاه و تعداد خورجین واقعی به پتانسیل همبستگی مثبت و معنی دار در سطح 1 درصد داشت. نتایج آزمایشات حاکی از آن است که در شرایط بدون تنش، ژنوتیپ های L155 (3947 کیلوگرم در هکتار)،  L14(3952 کیلوگرم در هکتار)، HL2012 (4159 کیلوگرم در هکتار) و WPN6 (3929 کیلوگرم در هکتار) عملکرد های قابل قبولی داشتند ولی در شرایط کمبود آب در مرحله گلدهی ژنوتیپ های WPN6 (2156 کیلوگرم در هکتار)، L155 (2158 کیلوگرم در هکتار)،  SW102(1983 کیلوگرم در هکتار)،  L14(2174 کیلوگرم در هکتار) و HL3721 (2136 کیلوگرم در هکتار) و در شرایط تنش از مرحله خورجین دهی ژنوتیپ HL2012  (3259 کیلوگرم در هکتار) در مقایسه با سایر ژنوتیپ ها با کسب عملکرد دانه به مراتب بالاتر از پایداری عملکرد نسبتا بیشتری برخوردار بودند.