وضعیت حق اجتماعی شهروندی با توجه به ساختار حکومتی تیموریان (911-771 ق.)

حق اجتماعی یکی از مولفه های حقوق شهروندی است که رفاه و امنیت اجتماعی شهروندان را مورد توجه قرار می دهد. این حق شامل: عمران و بازسازی شهرها و روستاها، وجود اصناف مختلف، قوانین و اجرای آن می شود. بدین گونه با توجه به مولفه های شهروندی در ایران اسلامی، چگونه حق اجتماعی شهروندی در دوره تیموریان با توجه به ساختار حکومتی این سلسله، مورد توجه نظری و عملی حاکمان بوده؟ مساله این پژوهش است. بدین گونه هدف پژوهش تبیین مولفه های حق اجتماعی شهروندان در دوره تیموریان است. جهت بررسی متغیرهای حقوق شهروندی و حکومت تیموریان، از روش توصیفی تحلیلی و تاریخی اسنادی با توجه به شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای استفاده شد. پس از بررسی و تحلیل مولفه ها، این نتایج به دست آمد: حق اجتماعی شهروندی یا رفاه و آسایش و امنیت اجتماعی شهروندان تحت حکومت تیموریان، وابسته به دوره های صلح یا جنگ بود. در زمان آسایش، تیموریان، برای رونق و عمران نه تنها عده بسیاری از معماران، هنرمندان و صنعت کاران را از شهرهای دیگر به سمرقند و هرات کوچاندند، بلکه فرامین کاربردی نیز جهت آبادکردن زمین ها و عدم مهاجرت روستاییان به شهرهای دیگر صادر نمودند. با رونق شهرها و آبادانی مکان های مختلف، اصناف مختلفی همچون معماران، هنرمندان، منجمان، طبیبان، تجار و صنعت کاران در این دوره شکل گرفت. قوانین جاری بر آن ها بر مبنای دو قاعده عرفی (یاسای چنگیزی) و شرعی (قوانین اسلامی) بود، اما به  تدریج در دوران شاهرخ قوانین تنها بر اساس اصول شرع اسلامی اعمال شد. بدین ترتیب در دوره صلح، نظارت دقیق بر اجرای فرامین و قوانین صادره موجب رشد و شکوفایی شهرها و رونق و آبادانی روستاها به  ویژه در خراسان گشت و پیرو آن، از امنیت حاصل شده از آن، اصناف رونق گرفتند، اما با ضعف حکومت مرکزی و بی نظمی حاصل از آن، نظارت بر قوانین و اجرای فرامین، رو به سستی گرایید که موجب سوءاستفاده عمال و ماموران اجرایی و در نتیجه اجحاف و ظلم در حق شهروندان شد. بنابراین حق اجتماعی شهروندان در دوره تیموریان در رابطه مستقیم با ساختار حکومتی تیموریان و قدرت مرکزی بود.