سنگ نگاری، کانه نگاری، ژئوشیمی و محاسبه تغییرات جرم عناصر طی فرایند دگرسانی گرمابی در کانسار اسکارن آهن اسپید (غرب قم)

کانسار آهن اسپید در کمان ماگمایی ارومیه - دختر و در غرب شهرستان قم قرار گرفته است. توده نفوذی سنگ میزبان این کانسار دارای طیف ترکیبی از دیوریت، کوارتز دیوریت تا مونزودیوریت است که تحت تاثیر نفوذ سیالات گرمابی دچار دگرسانی شده است. مهم ترین کانه موجود در این کانسار، هماتیت اولیه (الیژیست) است که همراه با پیریت، لیمونیت، گوتیت، مالاکیت و آزوریت دیده می شود. از جمله دگرسانی های قابل مشاهده در این کانسار می توان انواع پروپیلیتیک و آرژیلیک را نام برد که توسط کانی های شاخص این دگرسانی ها از جمله کلریت، اپیدوت، کربنات، تیتانیت، کانی های رسی و سریسیت شناسایی شده است. به منظور بررسی رفتار عناصر و محاسبه تغییرات جرم طی فرایند های دگرسانی گرمابی در کانسار آهن اسپید از روش ایزوکن گرانت استفاده شده است. محاسبات تغییرات جرم نشان می دهد که در حین دگرسانی پروپیلیتیک، اکسیدهای Fe2O3، MgO، K2O و LOI دچار غنی شدگی و اکسیدهای P2O5، TiO2، Na2O و SiO2 دچار تهی شدگی شده اند. همچنین طی دگرسانی آرژیلیک نیز اکسیدهای SiO2، K2O، Na2O و P2O5 به سیستم دگرسانی وارد و در مقابل اکسیدهای TiO2، Fe2O3، MgO، CaO و LOI از سامانه گرمابی خارج شده اند. تهی شدگی عناصر در زون پروپیلیتیک نشان دهنده تجزیه کانی های اولیه سنگ میزبان، وجود محلول های غنی از CO2 و افزایش نسبت سیال به سنگ طی توسعه سیستم دگرسانی است. در زون آرژیلیک نیز افزایش Na می تواند ناشی از اسیدی شدن پلاژیوکلاز ها و آلبیتی شدن آن ها باشد و کاهش اکسیدهای Fe2O3 و MgO نیز ناشی از دگرسان شدن کانی های فرو منیزین از جمله آمفیبول و آزاد شدن Fe در محلول های دگرسان کننده و خروج از محیط باشد. مقادیر شاخص شیمیایی دگرسانی محاسبه شده برای زون دگرسانی پروپیلیتیک و آرژیلیک به ترتیب برابر با 76/58 و 94/55 درصد می باشد که حاکی از شدت بیشتر دگرسانی پروپیلیتیک در کانسار اسپید است.