تحلیل و پیش بینی تغییر کاربری زمین در نواحی ساحلی استان گیلان

تغییر های کاربری زمین در استان ساحلی گیلان در دهه های اخیر مشکل هایی مانند تخریب جنگل و تالاب، فرسایش خاک، کاهش تنوع زیستی، افزایش آلودگی های محیط زیستی را بوجود آورده است. با توجه به اهمیت این منطقه بلحاظ ویژگی های خاص و منحصربه فرد و استفاده انسان از این محیط برای انواع فعالیت های مسکونی، صنعتی و تفریحی لازم است تا از تغییر های صورت گرفته، عامل های موثر بر تغییر ها آگاهی یافته و با پیش بینی روند تغییر ها در آینده بتوان از بروز تخریب های غیرقابل جبران بر محیط زیست جلوگیری شود. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل تغییر های کاربری زمین های استان گیلان در یک دوره 20 ساله (1375-1395) و پیش بینی تغییرها برای 30 سال آینده بر اساس تلفیق شبکه عصبی مصنوعی پروسپترن چندلایه و مدل زنجیره مارکوف با استفاده از مدل ساز تغییر سرزمین است.

از تصویر های ماهواره لندست 5 و 8 سنجنده های) (TM و OLI-TIRS)  (مربوط به سال های 1375، 1385، 1395 استفاده گردید. نقشه های پوشش زمین ها برای سال های یادشده در 5 طبقه جنگل، مرتع، کشاورزی، منبع های آب و مسکونی با به کارگیری روش بیشترین احتمال تهیه شد. آشکارسازی تغییر ها  انجام و سپس مدل سازی پتانسیل انتقال با استفاده از الگوریتم پروسپترون چندلایه شبکه عصبی مصنوعی با استفاده از 13 متغیر مستقل و 7 زیر مدل برای مدل سازی تغییر های کاربری زمین ها  برای سال 1395 صورت پذیرفت و سپس با روش زنجیره مارکوف نقشه کاربری زمین ها برای سال 1395 با ضریب 98/0 پیش بینی شد. درنهایت الگوی کاربری زمین های استان گیلان برای سال 1425 بر اساس آن شبیه سازی شد.

 نتایج به دست آمده از بررسی و پیش بینی تغییر های کاربری زمین ها در دوره اول (1375-1385) بیانگر این بود که کاربری مسکونی با 72/7702 هکتار افزایش بیشترین تغییر ها را در بین دیگر کاربری ها دارد. در این تغییر ها، کاربری کشاورزی بیشترین سهم را داشته است بطوری که 7663 هکتار از این زمین ها به منطقه های مسکونی تبدیل شده است. در دوره دوم (1385-1395) کاربری مسکونی همانند دوره قبل با نرخ تغییر های سالیانه 73/633 هکتار بیشترین تغییر ها را در این دوره داشته است. در کل دوره مطالعاتی از سال 1375 تا سال 1395  زمین های مسکونی از 57/12157 هکتار در سال 1375 به 59/26197 هکتار در سال 1395 رسیده که زمین های کشاورزی بیشترین سهم را در تبدیل منطقه های ساخته شده دارا بوده است.

 روند تغییر های کاربری زمین نشان می دهد که این روند از گذشته شروع شده و در آینده نیز ادامه خواهد داشت بصورتی که نتایج آشکارسازی تغییر ها از پیش بینی کاربری زمین برای 30 سال آینده بیانگر افزایش کاربری مسکونی به میزان 51/17931 هکتار و کاهش سطح زمین های کشاورزی، جنگلی و مرتعی خواهد بود. با توجه به این نتایج می توان گفت ارزیابی به موقع و دقیق این تغییر ها به تصمیم گیری و برنامه ریزی بهتر می انجامد.