تاثیر مداخله ای دلبستگی مکانی بر رابطه دلبستگی اجتماعی و رفتارهای محیط زیستی (مورد مطالعه: محله تجریش)

دلبستگی به مکان ارتباط عاطفی با موقعیت مکانی یا چشم ‏اندازی خاص است که بطور معمول شامل عنصر های جسمانی و اجتماعی می‏ باشد.  از دیدگاه Hummon، دلبستگی اجتماعی، بعنوان سرمایه ‏گذاری عاطفی در یک مکان تعریف شده است. امروزه مفاهیم محیط زیستی دارای مفاهیم اجتماعی هستند و بخش عمده ‏ای از باورها و رفتارهای محیط زیستی افراد تحت تاثیر نظام ‏های فرهنگی و اجتماعی، تغییر و تحول می ‏یابند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی رابطه میان دلبستگی اجتماعی و رفتارهای محیط زیستی، با توجه به نقش واسطه ‏ای دلبستگی مکان در میان ساکنان محله تجریش واقع در منطقه یک شهرداری تهران می‏ باشد.

 این مطالعه از نظر نحوه گردآوری اطلاعات، پیمایشی و  بلحاظ نوع، توصیفی- همبستگی می ‏باشد. بدین منظور نمونه ‏ای مشتمل بر 284 نفر از ساکنان محله تجریش که به روش نمونه ‏گیری تصادفی انتخاب شده بودند، به پرسشنامه‏ پژوهش که روایی و پایایی آن مورد تایید قرار گرفته بود پاسخ دادند. داده‏ های پژوهش با استفاده از روش‏ های تحلیل همبستگی و مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرم ‏افزارهای SPSS21 و AMOS21 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

 نتایج حاصل از ضرایب استاندارد مدل معادلات ساختاری نشان داد که متغیر دلبستگی اجتماعی، متغیر دلبستگی به مکان را به صورت مستقیم و مثبت پیش ‏بینی می‏ کند (P-value<0.01 و) و متغیر دلبستگی به مکان نیز بطور مستقیم و مثبت متغیر رفتار محیط زیستی را می‏ تواند پیش ‏بینی ‏کند (P-value<0.01 و). در نهایت، تاثیر دلبستگی اجتماعی بر رفتار محیط زیستی با دو نوع اثر مستقیم و غیرمستقیم همراه بود. به این صورت که متغیر دلبستگی اجتماعی هم به صورت مستقیم و بی‏واسطه (P-value<0.01 و)؛ و هم به صورت غیرمستقیم و از طریق نقش واسطه ‏ای دلبستگی به مکان (P-value<0.01 و) بر رفتار محیط زیستی تاثیرگذار است. برای ارزیابی برازندگی مدل در این پژوهش از هشت سنجه اصلی برازش استفاده گردید. در این مطالعه سنجه نسبت کای اسکوئر به درجه آزادی (CMIN/Df) 375/1 برآورد شد که از وضعیت قابل قبول برای مدل حکایت دارد. سنجه ریشه دوم میانگین مربعات باقیمانده (RMSEA)، نیز با میزان 036/0 نشان داد که مدل تدوین شده در پژوهش حاضر مورد تایید می‏ باشد.سنجه ‏های GFI و AGFI، برازش مطلق می ‏باشند که می ‏بایست در محدوده صفر و یک قرار گیرند و میزان بزرگتر از 9/0 برای سنجه GFI و 85/0 برای سنجه AGFI گویای برازش مطلوب مدل خواهد بود. در مدل اندازه‏ گیری شده در پژوهش حاضر مقدار 990/0 برای سنجه GFI و 965/0 برای سنجه AGFI گویای برازش بسیار مطلوب مدل بود. برای سنجه های برازش افزایشی (IFI)، برازش توکر-لویس (TLI)، و برازش مقایسه ‏ای (CFI)، میزان بزرگتر از 9/0،  نشان دهنده برازش مطلوب مدل می ‏باشد که مقدار سنجه IFI، برابر با 996/0، TLI، برابر با 990/0 و سنجه CFI برابر با 996/0 به دست آمد. سنجه برازش تطبیقی یا (NFI) بر مبنای همبستگی بین متغیرهای حاضر در مدل قرار دارد بنحوی که ضریب های بالای همبستگی بین آن ها به میزان بالای سنجه برازش تطبیقی می انجامد. میزان قابل قبول این سنجه می ‏بایست بزرگتر از 9/0 باشد که در مطالعه حاضر به دست آمد و نشانه تایید مدل پژوهش است.

 حس دلبستگی مکانی بعنوان عامل مداخله ‏ای میان دلبستگی اجتماعی و رفتارهای محیط ‏زیستی، اهمیت ارتباط مکان را برای حمایت از ترکیب ارتباطات اجتماعی مورد تاکید قرار می‏ دهد و دلبستگی به مکان می ‏تواند بعنوان یک مولفه حیاتی در پرورش شهروندان فعال در حفاظت از محیط ‏زیست درنظر گرفته شود. این احساس را می ‏توان از طریق تجارب مستقیم با مکان‏ ها، بویژه تجارب بلند مدت، مکرر و مثبت و نیز یادگیری در مورد مکان ‏ها از طریق منبع های غیرمستقیم به جای تماس مستقیم ایجاد نمود.