اندیشه رهایی در سنت های دینی پیشا-اسلامی خراسان و تاثیر آن بر تصوف خراسان

رهایی در ادیان و مذاهب پیش از اسلام در خراسان و مناطق همسایه که بدین سرزمین رفت و آمد داشته و داد و ستدی فرهنگی میان مردمان این سرزمین ها در جریان بود، بازتاب های گسترده ای داشته است. و این زمینه های پیشااسلامی تا حدودی در عرفان اسلامی خراسان تاثیرگذار بوده است. در این مقاله به تاریخ اندیشه رهایی در سنت های دینی و معنوی پیش از اسلام خراسان اشاره، و در برخی مواضع به تاثیرات احتمالی این سرچشمه های کهن بر تصوف و عرفان خراسان پرداخته می شود. تتبع در منابع و مطالعه بازتاب های اندیشه رهایی در ادیان و مذاهب پیش از اسلام نشان می دهد پس از تاثیر عمیق قرآن و سنت پیامبر و امامان و پیشوایان اسلام بر عرفان خراسان (سرچشمه بنیادین)، سنت های دینی پیشا اسلامی در خراسان بزرگ همچون ادیان زرتشتی، بودایی، مسیحی، هندویی وچینی و بویژه معنویت دین مزدایی(فرزانگان ایران باستان و حکمای خسروانی) نیز در تطور اندیشه رهایی در عرفان خراسان تاثیرگذار بوده اند.