قسم چشم و صورت ایمان (تحلیل تطبیقی روایت خطبه همام با نظر به متون کهن عرفانی)

خطبه همام، مشهور به خطبه اوصاف پارسایان (متقین)، از مهم ترین و مشهورترین خطبه های امیرالمومنین علی(ع) در نهج البلاغه است. اهمیت این خطبه، به لحاظ اشتمالش بر معانی دقیق و معارف لطیف، بر پژوهندگان پوشیده نیست؛ اما علاوه بر همه دلایلی که مفسران این کتاب مستطاب، در باب فراگیری و محبوبیتش نقل می کنند، آنچه این خطبه را از سایر خطبه های نهج البلاغه، ممتاز و ممیز می دارد، شگفتی و خرق عادتی است که در روایت این خطبه نهفته است. شنونده این سخنان گوهرین، همام، پس از شنیدن کلام امیرالمومنین(ع) جان می سپارد، تا فضای روایت، رازآلود و اعجاب برانگیز بماند و خواننده را در بهت و حیرت بگذارد. بر اساس این پژوهش، انتقال بصری صور غیبی و مفاهیم معنوی از مرادان به مریدان با استناد به معارف نهج البلاغه و خاندان عصمت(ع) اثبات می شود؛ چنان که به نظر می رسد همام بیش از آنکه گرفتار و شیفته شیوایی و فصاحت ظاهری کلام امام(ع) شود، بر اثر انتقال تصویر غیبی و مشاهده امر قدسی، کالبد تهی می کند. نویسندگان در پژوهش حاضر، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی به بررسی و تحلیل این روایت پرداخته اند تا راز طراوت و زیبایی روایی آن را بیابند.