بررسی جغرافیای تاریخی منطقه جبال بر اساس کتاب ممالک و مسالک اصطخری

منطقه جبال مشتمل بر چندین شهر و روستا است که برخی از آنها بستر و کانون شکل گیری سلسله های پیش از اسلام و دوره باستان بوده و برخی دیگر با ظهور اسلام بوجود آمدند، تا آنجا که در قرن چهارم هجری از مراکز مهم و آباد ایران به شمار می رفتند. این منطقه در قلب رشته کوه های زاگرس با کانون های عراق عرب، اران و آذربایجان، خلیج فارس، دیلم و طبرستان و کانون خراسان از شمال و جنوب و شرق و غرب پیوندهای فرهنگی و تمدنی ناگسستنی دارد. این نکته با اندکی تامل در موقعیت شهرهای ری، اصفهان، قزوین و حلوان (در چهارگوشه منطقه جبال) در نقشه ها و اطلاعات بدست داده شده اصطخری دیده می شود.این مقاله با تمرکز بر شرح مندرج در کتاب ممالک و مسالک بر ناحیه جبال، کوشیده است تا با دقت شرح نواحی و پدیده های طبیعی شهرها و روستاها و ذکر فواصل بین آنها را در قرن چهارم، در پهنه مهمی از دامنه های رشته کوه های زاگرس، به نام منطقه جبال ارائه دهد.