میرزا محسن‏خان معین‏الملک و سفارت عثمانی (سال‏های 1288- 1308 ق.)

میرزا محسن‏خان معین‏الملک حدود بیست‏ سال (از 1288 تا 1308ق.) سفیرکبیر و وزیرمختار ایران در اسلامبول بود. اما درباره اینکه او در این دوره چه اقداماتی انجام داده یا در مناسبات ایران و عثمانی در آن دوره چه نقشی داشته، پژوهش مستقلی انجام نشده است. بررسی اسناد وزارت خارجه ایران نشان می دهد که برقراری روابط حسنه با باب‏ عالی، تلاش برای حل‏وفصل منازعات مرزی، مذاکره بر سر معاهدات تجاری و حقوقی، مشارکت در امور عام‏المنفعه و همچنین بهبود وضعیت تحصیلی و آموزشی ایرانیان استانبول از اولویت‏های کاری معین‏الملک بوده است. با این ‏حال، وی علاوه‏ بر ماموریت های رسمی و دیپلماتیک، تمایلات روشن‏فکرانه نیز داشته و با محافل روشن‏فکران ایرانی در پایتخت عثمانی هم نشست‏وبرخاست داشته است. این امر حتی به ‏عنوان یکی از دلایل اصلی عزل او از سفارت عثمانی یاد شده است. این پژوهش در صدد آن است تا با تکیه بر اسناد رسمی که برخی از آن‏ها برای نخستین ‏بار در این مقاله استفاده شده است، برخی از ابعاد مبهم زندگی و اقدامات معین‏الملک را در اسلامبول تشریح کند.