طرح یک چرخه فضیلت با تاکید بر هنجار رقابت در الگوی جذب و توزیع منابع مالی در آموزش عالی (مطالعه تطبیقی- کیفی سه مورد ایران، ژاپن و ایالات متحده)

در این مقاله تدوین یک الگوی نظری در ارتباط با شیوه جذب و توزیع منابع مالی در آموزش عالی مورد اهتمام قرار گرفته و مدل مزبور در سه کشور منتخب مورد مطالعه تجربی قرار گرفت. ملاک انتخاب موارد مثبت و منفی بر اساس میزان کارائی نظام آموزش عالی کشورها صورت پذیرفت. لذا در این مطالعه دو مورد مثبت انتخاب شدند که در آنها شروط علی منتج از الگوی نظری و نتیجه در یکی کامل و در یکی به طور نسبی حاضر بودند و یک مورد منفی انتخاب شد که در آن هر دو شروط علی و نتیجه غائب بود. در این رابطه دو کشور ایالات متحده آمریکا و ژاپن به عنوان موارد مثبت و کشور ایران به عنوان موارد منفی حضور یافتند. نتیجه مطالعه نشان داد که در موارد مثبت بطور نسبی، اقتصاد آزاد و رقابت پذیری بین جامعه ای موجب شکل گیری استقلال آکادمیک و رقابت پذیری دانشگاه ها در سطح میانی شده و شروط علی فوق الذکر، جذب منابع مالی متکثر و متنوع و الگوی توزیع آن بر اساس شایسته سالاری را رقم زده اند. این در حالی است که ما در مورد منفی چرخه فضیلت مذکور را بدلیل دولت محوری نظام دانشگاهی در دل یک اقتصاد دولتی شاهد نیستیم. لذا در جذب منابع و الگوی توزیع آن هنجار رقابت لحاظ نشده است. بطور کلی مقایسه کشورهای فوق و کارائی ملازم آنها، موید مدل نظری پژوهش بود. در تایید روایی نتایج این پژوهش همین بس که مقایسه دو مورد مثبت ژاپن و ایالات متحده نشان می دهد که در ژاپن به دلیل اینکه شروط نظری فوق، به شدتی که در ایالات متحده حضور داشته، وجود نداشته است، لذا حصول کارائی بطور نسبی امکان پذیر بوده است، در حالی که در ایالات متحده، کارائی حداکثری با شدت حضور شروط علی همراه بوده است. با توجه به الگوی نظری پژوهش و نتایج اتخاذ شده پیشنهاد بر این است برای تحقق کارائی بایستی شروط لازم رقابت پذیری بین جامعه ای و اقتصادی مولد و آزاد در کنار شروط مکمل استقلال آکادمیک، رقابت درون و بین سازمانی محقق شود تا الگوی توزیع منابع و مکانیسم جذب آن بر مبنای رقابت ممکن بوده و ابتکارات و  خلاقیت های علمی را رقم خورد.