ارزش آفرینی مشترک میان ذی نفعان (کاربران، کتابداران و طراحان) نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال در ایران

نظام های اطلاعاتی (مانند پایگاه های اطلاعاتی و نظام های کتابخانه ای) با ذینفعان گوناگونی در ارتباطند و میان این ذی نفعان شکاف شناختی وجود دارد. به بیان دیگر، بررسی دیدگاه ذینفعان در قلمرو نظام های اطلاعاتی و این که چگونه می اندیشند و چه ارزش هایی را در استفاده از این نظام ها دارند، اهمیت پیدا می کند. بهره مندی از دانش همه افرادی که ذینفع یک محصول هستند، می تواند به بهبود محصول و ارائه خدمات نوآورانه و ارزش آفرینی برای همه آن ها منجر گردد. این امر با واکاوی ساختار دانشی ذی نفعان و کشف ارزش های مورد نظر آن ها در استفاده از یک محصول یا خدمت قابل دستیابی است. هدف این پژوهش، بررسی ساختار شناختی گروه های سه گانه ذی نفع نرم افزار های کتابخانه دیجیتال ایران (کاربران، کتابداران و طراحان) بر پایه نظریه وسیله-هدف و ترسیم نقشه شناختی آن ها در استفاده از این نرم افزار هاست. پژوهش حاضر تلاش دارد بازنمونی از مدل های ذهنی ذینفعان نرم افزار های کتابخانه های دیجیتال را ترسیم کند. این بازنمون، با ترسیم نقشه سلسله مراتبی ارزش (نقشه شناختی اجماعی) آنها امکان پذیر است و به ارزش آفرینی مشترک از طریق شناخت نیازها و انتظارهای ذینفعان از این نظام های اطلاعاتی منجر می شود. این پژوهش از نظر نوع، کاربردی و از نظر رویکرد، شناختی است که با شیوه پیمایشی و رویکرد ترکیبی در گردآوری داده ها انجام شد. جامعه پژوهش حاضر شامل دو گروه نرم افزارهای کتابخانه های دیجیتال در ایران (آذرخش، پاپیروس و ثنا) و ذینفعان این نرم افزارها (16 کاربر، 21 کتابدار و 5 طراح) بودند. گردآوری داده ها با مصاحبه (تکنیک نردبان سازی) و تحلیل محتوای آن ها با روش کیفی جهت دار (با استفاده از نرم افزار MaxQDA) انجام شد. با ترسیم نقشه سلسله مراتبی ارزش (نقشه شناختی) ذینفعان مشخص شد، سه ارزش نهایی: «دسترسی سریع به منابع اطلاعاتی»، «کشف (بازیابی) منابع اطلاعاتی مورد نظر» و «اشاعه و به اشتراک گذاری اطلاعات و دانش» و همچنین، ارزش ابزاری «کسب اطلاعات بیشتر درباره منبع اطلاعاتی»، پیامدهای کارکردی «پرهیز از اتلاف وقت در جستجو» و «بالابردن دقت در جستجو» و پیامدهای روانی-اجتماعی «احساس راحتی در استفاده از نظام» و «ابهام زدایی از نیاز اطلاعاتی» بیش از همه مورد توجه ذینفعان قرار دارند. طراحان نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال لازم است ارزش ها، پیامدها و ویژگی های مهم ذینفعان را برای طراحی این نرم افزارها مورد توجه قرار دهند تا بتوانند نیازهای اساسی و انتظارهای بنیادین ذینفعان این نظام ها را برآورده سازند.