بررسی کتاب طب منظوم اثر عبدالکریم اعرج متخلص به عجزی (قرن هشتم قمری)

نسخ خطی یکی از گران بهاترین آثار هر ملتی به شمار می رود. یکی از این آثار ارزشمند و نفیس، نسخه منحصر به فرد طب منظوم اثر حکیم عبدالکریم اعرج متخلص به عجزی است که با شماره 757 در کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار با خط نستعلیق کتابت شده است. هدف از شناسایی این اثر آشنایی با مفاهیم پزشکی قرن 8، بیماری ها و روش درمان آن ها است.

این تحقیق بر اساس روش مروری کیفی جامعه مورد مطالعه، منظومه طبی «طب منظوم عجزی» پس از رویت و استخراج ویژگی های آن با روش تحلیل محتوا، تحلیل و بررسی شده است. سپس با روش تصحیح علمی و مطابق اصول نگارش امروزی تدوین شده است. بیماری های نام برده شده در این اثر به صورت جدول در پایان پژوهش موجود است. سپس به بررسی کمی و کیفی این منظومه با یکی از مهم ترین منظومه های طبی پیش از این اثر پرداخته است.

نسخه منحصر به فرد «طب منظوم» حاوی اطلاعات طبی قرن هشتم است. این اثر شامل کلیات و مقدمات علم طب، بیان احکام ادویه مفرد، احکام تغذیه، معرفی حدود 135 بیماری از سر تا پا و علاج آن ها، بیان انواع تب و راه های درمان آن ها، انواع گزیدگی و سخنان مفید برای طبیبان است. همچنین به اخلاق پزشکی به خوبی در این منظومه اشاره شده است.

سراینده این منظومه به علت طبیب بودن از اطلاعات طبی لازم و دانش ادبی کافی برای سرایش این منظومه برخوردار بوده است. او علاوه بر تجربیات خود از آثار معتبر طبی گذشته نیز برای درمان بیماری ها و ساختن انواع داروها بهره برده است. از ویژگی های این منظومه انتقال مفاهیم پزشکی به صورت ساده و موجز است. این منظومه در مقایسه با منظومه مشابه پیش از آن، از نظر کمیت و کیفیت بیان مطالب و مفاهیم پزشکی درخور توجه است. شناخت و معرفی این منظومه راهی برای بهره بردن از سرمایه های علمی ادبی آن بایسته است.