شناسایی مهمترین صفات اقتصادی در برنامه اصلاح نژاد ماهی آزاد دریای خزر (Salmo trutta caspius) با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)

در تحقیق حاضر، برای تعیین مهمترین صفات در برنامه اصلاح نژاد ماهی آزاد دریای خزر، از روش تحلیل سلسله مراتبی استفاده شده و برای انجام آن دو پرسشنامه در دو مرحله تهیه شد. پرسشنامه اول به 43 مرکز تکثیر و پرورش ماهی آزاد دریای خزر ارسال گردید تا بر اساس تشخیص و تجربه کاری خود از بین 15 صفت اقتصادی آزاد ماهیان، شش صفت اولویت دار در برنامه اصلاح نژاد ماهی آزاد خزر را انتخاب نمایند که از 43 مزرعه، 26 پرسشنامه تکمیل  و دریافت شد. برای ادامه کار و تدوین پرسشنامه دوم شش صفت، ضریب رشد دمایی، ضریب تبدیل غذایی، تاخیر در بلوغ جنسی، بازماندگی، درصد فیله و رنگ قرمزی فیله انتخاب شدند. در پرسشنامه دوم، مطابق دستورالعمل، 15 پرسش مقایسه جفتی بین شش صفتی که فراسنجه های ژنتیکی آنها قبلا در مقالات محاسبه شده بود، تدوین شد. پرسشنامه دوم برای 26 نفر که قبلا پرسشنامه اول را تکمیل کرده بودند، ارسال شد و از آنها خواسته شد که این پانزده مقایسه را با در نظر گرفتن میزان بهبود ژنتیکی صفاتی که منجر به سود بیشتر خواهد شد،  انجام دهند. از 26 مزرعه در فاز دوم تعداد 21 مزرعه دار (81%) مقایسه های جفتی را انجام دادند. برای تجزیه و تحلیل آماری از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) جهت  محاسبه ارزش ترجیح انفرادی استفاده گردید. وکتور ارزش های ترجیح انفرادی و نرخ ناسازگاری[1]  با استفاده از نرم افزار سوپردسیژن[2]  محاسبه شد. هنگامی که نرخ ناسازگاری کمتر از 1/0 می شود، نتایج حاصله قابل اطمینان خواهد بود. مقادیر نرخ ناسازگاری بعد از اصلاح ماتریس های ترجیح انفرادی که نرخ ناسازگاری بالای 1/0 داشتند، در دامنه 0/02722-0/10765 تغییر کرد. مقایسه مقادیر میانه اولویت های نرمال شده ترجیح انفرادی برای بهبود ژنتیکی صفات مهم اقتصادی ماهی آزاد دریای خزر که از روش AHP بدست آمد، نشان داد که در هر دو حالت قبل و بعد از تصحیح ماتریس ها، بیشترین میزان ترجیح برای دو صفت ماندگاری (0/252و 0/191) و ضریب تبدیل غذایی (0/201و 0/275) بود. صفت تاخیر در بلوغ جنسی (0/152 و 0/142) در هر دو حالت رتبه سوم را کسب کرد. همچنین پس از تصحیح ماتریس ها صفت ضریب رشد دمایی (0/112 و 0/133) در جایگاه چهارم و صفات درصد فیله (0/132 و 0/094) و قرمزی گوشت (0/073 و 0/057) در اولویت های بعدی قرار گرفتند. نتایج این تحقیق در تدوین برنامه اصلاح نژاد ماهی آزاد دریای خزر به عنوان گونه ارزشمند بومی جهت توسعه آبزی پروری کاربرد دارد.