ارزیابی شاخص های تنش خشکی دو رقم کنجد محلی بهبهان و شوین

تنش خشکی مهم ترین عامل محیطی محدودکننده رشد و نمو گیاهان در کل دنیا است به طوری که کاهش رشد در اثر تنش خشکی بیش تر از سایر تنش های محیطی گزارش شده است. کنجد به دلیل تحمل به خشکی و گرما اهمیت بسیاری در توسعه کشاورزی مناطق خشک و نیمه خشک در کشت تابستانه دارد. هدف از اجرای این تحقیق بررسی تاثیر تنش خشکی از طریق اعمال سطوح مختلف آبیاری قطره ای نواری و شناسایی رقم برتر بر اساس شاخص های تنش بود.

به منظور بررسی شاخص های تنش خشکی در روش آبیاری قطره ای نواری بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه، عملکرد روغن، درصد روغن دانه و کارآیی مصرف آب دانه آزمایشی در سال زراعی 98-1397 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل مقدار آب در آبیاری قطره ای نواری در چهار سطح 40، 60، 80 و 100 درصد نیازآبی از شروع مرحله گلدهی و فاکتور فرعی شامل رقم در دو سطح شامل ارقام محلی بهبهان و شوین بود. برای مقایسه آماری نتایج اندازه گیری و محاسبه شده از ضرایب همبستگی پیرسون برای تمام پارامترهای اندازه گیری یا محاسبه شده استفاده گردید.

مقایسه میانگین کارایی مصرف آب در اثرات متقابل آبیاری و رقم نشان داد تیمار 100 درصد نیاز آبی و رقم محلی بهبهان با کارایی مصرف آبی معادل 222/0 کیلوگرم بر مترمکعب دانه کنجد، تیمار برتر بود. میانگین آب مصرفی در یک سال انجام آزمایش در تیمارهای 40، 60، 80، 100 درصد نیاز آبی و تیمار شاهد (آبیاری سطحی) به ترتیب برابر 0/35، 4/41، 8/47، 2/54 و 1/65 سانتی متر آب بودند. نتایج ضریب همبستگی پیرسون بیش ترین میزان همبستگی وزن هزار دانه به میزان 9305/ با شاخص عملکرد دانه را نشان داد که بیانگر نقش موثر افزایش وزن هزار دانه در بالارفتن عملکرد دانه می باشد. به دلیل زیاد بودن مقادیر شاخص های SSI و TOL در رقم محلی بهبهان نسبت به رقم شوین و نیز کم بودن شاخص های STI، MP، GMP، HM، YI و YSI در رقم فوق نسبت به رقم مزبور می توان رقم محلی بهبهان را از نظر تنش خشکی به عنوان تیمار برتر معرفی نمود. نتیجه گیری: افزایش ارتفاع بوته با همبستگی بسیار معنی داری موجب روند افزایشی تعداد دانه در کپسول گردید. بیش ترین همبستگی معنی-دار تعداد دانه در کپسول به عنوان یکی از اجزای مهم عملکرد با ارتفاع بوته و ارتفاع بوته با حجم آب مصرفی، نشان دهنده نقش بسیار مهم مدیریت بهینه ی کم آبیاری در محصول کنجد است. عملکرد تحت تنش رقم محلی بهبهان نسبت به رقم شوین، به عملکرد تیمار فاقد تنش نزدیک تر بوده و همین عامل در افزایش شاخص TOL در رقم محلی بهبهان نسبت به رقم شوین موثر بوده است. رقمی مقاوم به تنش خشکی است که رقم ضریب همبستگی شاخص TOL آن منفی تر شده است.

ضریب همبستگی نشان داد شاخص MP غیر حساس-ترین شاخص تنش برای معرفی تیمارهای تحت تنش و شاخص TOL مقاوم ترین شاخص به تغییرات تنش می باشد. شاخص TOL دو رقم مورد بررسی را بر اساس تغییرات عملکردشان گروه بندی می کند. هرچه میزان تغییرات کم تر باشد، رقم ثبات بیش تری در شرایط تنش نشان داده و متحمل خواهد بود.